O obchodach setnej rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości przypomina się nam na każdym kroku. I bardzo dobrze, bo jest co świętować. Jeszcze lepiej, jeśli ta celebracja w jakiś sposób zahacza o literaturę. Z inicjatywy prezydenta odbyło się narodowe czytanie Przedwiośnia Stefana Żeromskiego – co prawda w okrojonej wersji, ale zawsze to coś; przypomnianych zostało również przy okazji mnóstwo ważnych dla Polaków książek. W podobną stronę poszła radiowa Trójka, która przy udziale grona ekspertów przygotowała listę stu najważniejszych polskich tytułów.
Znalazły się na niej bodaj wszystkie najważniejsze nazwiska polskiej literatury XX i początków XXI wieku oraz książki, bez których nie sposób sobie wyobrazić intelektualnego krajobrazu ostatniego stulecia takie jak: „Noce i dnie” Dąbrowskiej, „Transatlantyk” Gombrowicza, „Tango” Mrożka, pełna kolekcja najważniejszych tytułów Miłosza, Herberta, Iwaszkiewicza, Szymborskiej czy Herlinga-Grudzińskiego. Od skamandrytów po Świetlickiego i od Żeromskiego po Myśliwskiego, podaje Polskie Radio.
Wyboru dokonali wybitni literaturoznawcy: Maciej Urbanowski z Uniwersytetu Jagiellońskiego, Krzysztof Dybciak – członek Rady Sztuki przy Ministerstwie Kultury i Sztuki, Dariusz Nowacki z Uniwersytetu Śląskiego, Jarosław Klejnocki – dyrektor warszawskiego Muzeum Literatury i wykładowca Uniwersytetu Warszawskiego oraz Krzysztof Koehler – dyrektora programowego Instytutu Książki. Pieczę nad całością sprawował pomysłodawca projektu: Mariusz Cieślik, wicedyrektor Trójki.
Panowie przygotowali listę bardzo poprawną, w dużej mierze zbieżną z kanonem lektur omawianych w polskich szkołach, co w zasadzie nie zaskakuje. Warto zwrócić uwagę na nazwiska mniej w naszym kraju znane.
Zaskoczeniem może obecność wśród najważniejszych książek stulecia pozycji mało znanych. Stało się tak np. z tego powodu, że ich autorzy mieszkali na emigracji, publikowali w niszowych wydawnictwach i nie mieli kontaktu z czytelnikami w kraju. Dziś czas nadrobić te zaległości, tłumaczy Polskie Radio.
Brakuje natomiast na liście powiewu świeżości – zbyt mało uwagi jej autorzy poświęcili literaturze bardziej współczesnej, wśród której również znajdują się pozycje ważne. Ot choćby nie znalazło się na niej miejsce dla ani jednej powieści Olgi Tokarczuk, która już w tym roku została nagrodzona prestiżową brytyjską The Man Booker International Prize, a teraz walczy o równie ważną amerykańską National Book Award. Literatura gatunkowa również została potraktowana po macoszemu. Wystarczy wspomnieć, że fantastykę reprezentuję jedynie Solaris Lema, a być może warto byłoby w jakiś sposób wyeksponować Wiedźmina Andrzeja Sapkowskiego, który przecież w latach dziewięćdziesiątych przetarł szlak dla polskich pisarzy fantasy.
Tak czy inaczej lista została ustanowiona i nic tego już nie zmieni. Teraz wszystkie tytuły będą prezentowane w audycjach radiowej Trójki. Czytelnicy natomiast są zachęcani do wyboru jednej najważniejszej książki z zaprezentowanej listy. Polskie Radio obiecuje nagradzać głosujących, którzy postarają się o najciekawsze uzasadnienia.
Chcielibyśmy zachęcić, żeby to państwo wybrali spośród tych 100 książek wyróżnionych przez fachowców i ekspertów tę najważniejszą. Żeby to państwo zagłosowali na stronie 100ksiazek.polskieradio.pl. Będziemy też rozdawać nagrody książkowe, dlatego prosimy o ciekawe uzasadnienia tych wyborów, mówił Mariusz Cieślik.
Głosować można tu: 100ksiazek.polskieradio.pl
Natomiast poniżej prezentujemy pełną listę stu najważniejszych polskich książek według Polskiego Radia:
1. Jerzy Andrzejewski „Miazga”,
2. Jerzy Andrzejewski „Bramy raju”,
3. Krzysztof Kamil Baczyński „Wiersze”,
4. Stanisław Barańczak „Widokówka z tego świata”,
5. Miron Białoszewski „Obroty rzeczy”,
6. Miron Białoszewski „Pamiętnik z Powstania Warszawskiego”,
7. Andrzej Bobkowski „Szkice piórkiem”,
8. Tadeusz Borowski „Pożegnanie z Marią”,
9. Kazimierz Brandys „Wariacje pocztowe”,
10. Leopold Buczkowski „Czarny potok”,
11. Józef Czechowicz „Nuta człowiecza”,
12. Józef Czapski „Na nieludzkiej ziemi”,
13. Florian Czarnyszewicz „Nadberezyńcy”,
14. Maria Dąbrowska „Noce i dnie”,
15. Tadeusz Dołęga-Mostowicz „Kariera Nikodema Dyzmy”,
16. Stanisław Dygat „Jezioro Bodeńskie”,
17. Tadeusz Gajcy „Wiersze”,
18. Konstanty Ildefons Gałczyński „Utwory poetyckie”,
19. Witold Gombrowicz „Dziennik”,
20. Witold Gombrowicz „Ferdydurke”,
21. Witold Gombrowicz „Ślub”,
22. Witold Gombrowicz „Trans-Atlantyk”,
23. Zygmunt Haupt „Pierścień z papieru”,
24. Zbigniew Herbert „Barbarzyńca w ogrodzie”,
25. Zbigniew Herbert „Pan Cogito”,
26. Zbigniew Herbert „Raport z oblężonego miasta”,
27. Gustaw Herling-Grudziński „Dziennik pisany nocą”,
28. Gustaw Herling-Grudziński „Inny świat”,
29. Marek Hłasko „Pierwszy krok w chmurach”,
30. Jarosław Iwaszkiewicz „Panny z Wilka”,
31. Jarosław Iwaszkiewicz „Lato 1932”,
32. Jarosław Iwaszkiewicz „Oktostychy”,
33. Paweł Jasienica „Rzeczpospolita Obojga Narodów”,
34. Juliusz Kaden-Bandrowski „Generał Barcz”,
35. Ryszard Kapuściński „Cesarz”,
36. Ryszard Kapuściński „Imperium”,
37. Tadeusz Konwicki „Mała apokalipsa”,
38. Tadeusz Konwicki „Sennik współczesny”,
39. Zofia Kossak-Szczucka „Pożoga”,
40. Hanna Krall „Zdążyć przed Panem Bogiem”,
41. Maria Kuncewiczowa „Cudzoziemka”,
42. Andrzej Kuśniewicz „Lekcja martwego języka”,
43. Stanisław Jerzy Lec „Myśli nieuczesane”,
44. Jan Lechoń „Karmazynowy poemat”,
45. Jan Lechoń „Aria z kurantem”,
46. Stanisław Lem „Solaris”,
47. Bolesław Leśmian „Łąka”,
48. Bolesław Leśmian „Napój cienisty”,
49. Antoni Libera „Madame”,
50. Józef Mackiewicz „Droga donikąd”,
51. Józef Mackiewicz „Nie trzeba głośno mówić”,
52. Hanna Malewska „Przemija postać świata”,
53. Bolesław Miciński „Podróże do piekieł”,
54. Czesław Miłosz „Trzy zimy”,
55. Czesław Miłosz „Ocalenie”,
56. Czesław Miłosz „Zniewolony umysł”,
57. Czesław Miłosz „Rodzinna Europa”,
58. Czesław Miłosz „Ziemia Urlo”,
59. Sławomir Mrożek „Tango”,
60. Wiesław Myśliwski „Widnokrąg”,
61. Wiesław Myśliwski „Kamień na kamieniu”,
62. Igor Newerly „Zostało z uczty bogów”,
63. Zofia Nałkowska „Medaliony”,
64. Zofia Nałkowska „Granica”,
65. Marek Nowakowski „Raport o stanie wojennym”,
66. Włodzimierz Odojewski „Zasypie wszystko, zawieje…”,
67. Teodor Parnicki „Srebrne orły”,
68. Jacek Podsiadło „Arytmia”,
69. Julian Przyboś „Równanie serca”,
70. Jan Polkowski „Cantus”,
71. Edward Redliński „Konopielka”,
72. Stanisław Rembek „W polu”,
73. Tadeusz Różewicz „Niepokój”,
74. Tadeusz Różewicz „Kartoteka”,
75. Tadeusz Różewicz „Do piachu”,
76. Jarosław Marek Rymkiewicz „Zachód słońca w Milanówku”,
77. Jarosław Marek Rymkiewicz „Wieszanie”,
78. Jarosław Marek Rymkiewicz „Rozmowy polskie latem roku 1983”,
79. Bruno Schulz „Sklepy cynamonowe”,
80. Bruno Schulz „Sanatorium pod klepsydrą”,
81. Jerzy Stempowski „Eseje dla Kasandry”,
82. Julian Strykowski „Austeria”,
83. Jan Józef Szczepański „Przed Nieznanym Trybunałem”,
84. Wisława Szymborska „Wołanie do Yeti”,
85. Wisława Szymborska „Ludzie na moście”,
86. Marcin Świetlicki „Zimne kraje”,
87. Julian Tuwim „Bal w operze”,
88. Julian Tuwim „Sokrates tańczący”,
89. Leopold Tyrmand „Dziennik 1954”,
90. Stanisław Vincenz „Na wysokiej połoninie”,
91. Melchior Wańkowicz „Bitwa o Monte Cassino”,
92. Aleksander Wat „Dziennik bez samogłosek”,
93. Aleksander Wat „Mój wiek. Pamiętnik mówiony”,
94. Kazimierz Wierzyński „Wiosna i wino”,
95. Kazimierz Wierzyński „Czarny polonez”,
96. Stanisław Ignacy Witkiewicz „Nienasycenie”,
97. Stanisław Ignacy Witkiewicz „Pożegnanie jesieni”,
98. Stanisław Ignacy Witkiewicz „Szewcy”,
99. Józef Wittlin „Sól ziemi”,
100. Stefan Żeromski „Przedwiośnie”.
Przygotował Oskar Grzelak
