Będzie czytane w szkole, czyli lista lektur dla szkół podstawowych i średnich

Koniec waka­cji i począ­tek roku szkol­ne­go, to dla wie­lu cięż­ki czas powro­tu do wypeł­nio­nej żmud­ną nauką, trud­ny­mi zada­nia­mi domo­wy­mi i licz­ny­mi spraw­dzia­na­mi rze­czy­wi­sto­ści. Nie­mniej nale­ży pamię­tać, że rok szkol­ny ma rów­nież dobre stro­ny, zwłasz­cza dla książ­ko­ho­li­ków, bo prze­cież kolej­na kla­sa, to zestaw kolej­nych lek­tur do prze­czy­ta­nia. Oczy­wi­ście nur­ko­wa­nie w książ­kach ze szkol­ne­go obo­wiąz­ku to nie to samo, co lek­tu­ra dla przy­jem­no­ści. Jest to jed­nak kwe­stia nasta­wie­nia, któ­re wystar­czy trosz­kę zmie­nić. Wszak nawet wśród obo­wiąz­ko­wych lek­tur szkol­nych moż­na zna­leźć coś cie­ka­we­go. Co więc będzie czy­ta­ne w tym roku w szkołach?

Jeśli śle­dzi­cie na bie­żą­co donie­sie­nia z mini­ster­stwa i dosko­na­le wie­cie, jak wyglą­da­ły listy lek­tur w ubie­głym roku, to nie­ste­ty nic nowe­go wam nie powie­my. Pod­sta­wa pro­gra­mo­wa dla szkół pod­sta­wo­wych obo­wią­zu­je ta sama, co w roku ubie­głym, włą­cza­jąc w to lek­tu­ry szkol­ne. Tak więc nadal w kla­sach I‑III będą kró­lo­wać nasi sta­rzy zna­jo­mi, czy­li Hans Chri­stian Ander­sen, Jan Brze­chwa, Astrid Lind­gren czy Julian Tuwim; w kla­sach IV-VI ucznio­wie wyru­szą na swo­je pierw­sze przy­go­dy z Mic­kie­wi­czem, Sło­wac­kim i Sien­kie­wi­czem. Z cie­kaw­szych rze­czy wśród lek­tur obo­wiąz­ko­wych jest tu wymie­nia­ny Hob­bit Tol­kie­na, Felix, Net i Nika Rafa­ła Kosi­ka oraz komik­sy o Kaj­ku i Koko­szu Janu­sza Chri­sty. Ostat­nie dwa lata kształ­ce­nia pod­sta­wo­we­go wypeł­nią kla­sy­ki w posta­ci Opo­wie­ści Wigi­lij­nej Dic­ken­sa, Zemsty Alek­san­dra Fre­dry czy Małe­go Księ­cia Anto­ine de Saint-Exupery’ego.

Sytu­acja wyglą­da podob­nie w lice­ach. Tu rów­nież lista lek­tur będzie taka sama jak w roku ubie­głym, a wła­ści­wie, jak w cią­gu ostat­nich kil­ku­na­stu lat. Dopie­ro od przy­szłe­go roku szkol­ne­go funk­cjo­no­wać ma nowa pod­sta­wa pro­gra­mo­wa. Lice­ali­ści nadal będą więc podą­żać utar­tym szla­kiem przez wszyst­kie epo­ki lite­rac­kie, poczy­na­jąc od Biblii, grec­kich mitów, dra­ma­tów sta­ro­żyt­nych twór­ców, prze­cho­dząc przez śre­dnio­wiecz­ne poema­ty, rene­san­so­we sztu­ki i frasz­ki, baro­ko­wą mar­ność, płod­ny roman­tyzm z Mic­kie­wi­czem i Sło­wac­kim na cze­le, nie­co ponu­ry pozy­ty­wizm, zróż­ni­co­wa­ną Mło­dą Pol­skę, skoń­czą zaś na lite­ra­tu­rze mię­dzy­wo­jen­nej, o przy­kła­dy współ­cze­sne led­wo zahaczając.

Szko­ła podstawowa
I‑III

1) Hans Chri­stian Ander­sen, Baśnie (do wyboru);
2) Justy­na Bed­na­rek, Nie­sa­mo­wi­te przy­go­dy dzie­się­ciu skar­pe­tek (czte­rech pra­wych i sze­ściu lewych);
3) Jan Brze­chwa, Brze­chwa dzieciom;
4) Ali­na Cent­kie­wi­czo­wa i Cze­sław Cent­kie­wicz, Zacza­ro­wa­na zagroda;
5) Wal­de­mar Cichoń, Cukier­ku, ty łobuzie!;
6) Agniesz­ka Frą­czek, Rany Julek! O tym, jak Julian Tuwim został poetą;
7) Mira Jawor­cza­ko­wa, Oto jest Kasia;
8) Grze­gorz Kas­dep­ke, Detek­tyw Pozytywka;
9) Leszek Koła­kow­ski, Kto z was chciał­by roz­we­se­lić pecho­we­go nosorożca?;
10) Bar­ba­ra Kosmow­ska, Dziew­czyn­ka z parku;
11) Maria Krüger, Karolcia;
12) Astrid Lind­gren, Dzie­ci z Bullerbyn;
13) Hugh Lofting, Dok­tor Dolit­tle i jego zwierzęta;
14) Mar­cin Pałasz, Spo­sób na Elfa;
15)Joanna Papu­ziń­ska, Asiunia;
16) Danu­ta Par­lak, Kape­lusz Pani Wrony;
17) Roman Pisar­ski, O psie, któ­ry jeź­dził koleją;
18)Janina Pora­ziń­ska, Pamięt­nik Czar­ne­go Noska;
19) Maria Ter­li­kow­ska, Drze­wo do same­go nieba;
20)Julian Tuwim, Wier­sze dla dzieci;
21) Bar­ba­ra Tylic­ka, O kra­kow­skich psach i kle­par­skich kotach. Pol­skie mia­sta w baśni i legendzie;
22) Danu­ta Wawi­łow, Naj­pięk­niej­sze wiersze;
23) Łukasz Wierz­bic­ki, Afry­ka Kazika;
24) Łukasz Wierz­bic­ki, Dzia­dek i niedźwiadek.

IV-VI
Lek­tu­ry obowiązkowe:

1) Jan Brze­chwa, Aka­de­mia Pana Kleksa;
2) Janusz Chri­sta, Kaj­ko i Kokosz. Szko­ła lata­nia (komiks);
3) René Goscin­ny, Jean-Jacqu­es Sem­pé, Miko­ła­jek (wybór opowiadań);
4) Rafał Kosik, Felix, Net i Nika oraz Gang Nie­wi­dzial­nych Ludzi;
5) Igna­cy Kra­sic­ki, wybra­ne bajki;
6) Cli­ve Sta­ples Lewis, Opo­wie­ści z Narnii. Lew, cza­row­ni­ca i sta­ra szafa;
7) Adam Mic­kie­wicz, Powrót taty, Pani Twar­dow­ska, Pan Tade­usz (frag­men­ty, w tym: opi­sy, zwy­cza­je i oby­cza­je, polo­wa­nie i kon­cert Wojskiego);
8) Ferenc Mol­nár, Chłop­cy z Pla­cu Broni;
9) Bole­sław Prus, Katarynka;
10)Juliusz Sło­wac­ki, W pamięt­ni­ku Zofii Bobrówny;
11)John Ronald Reu­el Tol­kien, Hob­bit, czy­li tam i z powrotem;
12) Hen­ryk Sien­kie­wicz, W pusty­ni i w puszczy;
13)Józef Wybic­ki, Mazu­rek Dąbrowskiego;
14) Wybra­ne mity grec­kie, w tym mit o powsta­niu świa­ta oraz mity o Pro­me­te­uszu, o Syzy­fie, o Deme­ter i Korze, o Deda­lu i Ika­rze, o Hera­kle­sie, o Teze­uszu i Ariad­nie, o Orfe­uszu i Eurydyce;
15) Biblia: stwo­rze­nie świa­ta i czło­wie­ka oraz wybra­ne przy­po­wie­ści ewan­ge­licz­ne, w tym o siew­cy, o talen­tach, o pan­nach roz­trop­nych, o miło­sier­nym Samarytaninie;
16) Wybra­ne poda­nia i legen­dy pol­skie, w tym o Lechu, o Pia­ście, o Kra­ku i Wandzie;
17) Wybra­ne baśnie pol­skie i euro­pej­skie, w tym: Char­les Per­rault, Kop­ciu­szek, Alek­san­der Pusz­kin, Baj­ka o ryba­ku i rybce;
18) Wybra­ne wier­sze Wła­dy­sła­wa Beł­zy, Jana Brze­chwy, Kon­stan­te­go Ilde­fon­sa Gał­czyń­skie­go, Zbi­gnie­wa Her­ber­ta, Anny Kamień­skiej, Joan­ny Kul­mo­wej, Ada­ma Mic­kie­wi­cza, Cze­sła­wa Miło­sza, Tade­usza Róże­wi­cza, Juliu­sza Sło­wac­kie­go, Leopol­da Staf­fa, Julia­na Tuwi­ma, Jana Twar­dow­skie­go oraz pie­śni i pio­sen­ki patriotyczne.

Lek­tu­ry uzu­peł­nia­ją­ce (obo­wiąz­ko­wo dwie w każ­dym roku szkol­nym), na przykład:

1) Adam Bah­daj, Kape­lusz za 100 tysięcy;
2) Fran­ces Hodg­son Bur­nett, Tajem­ni­czy ogród lub inna powieść;
3) Lewis Car­roll, Ali­cja w Kra­inie Czarów;
4) Alek­san­der Dumas, Trzej muszkieterowie;
5) Olaf Frit­sche, Skarb Troi;
6) Joseph Rudy­ard Kipling, Księ­ga dżungli;
7) Janusz Kor­czak, Król Maciuś Pierwszy;
8) Mar­cin Kozioł, Skrzy­nia Wład­cy Piorunów;
9) Sel­ma Lager­löf, Cudow­na podróż;
10) Sta­ni­sław Lem, Cybe­ria­da (frag­men­ty);
11) Kor­nel Maku­szyń­ski, wybra­na powieść;
12) Andrzej Malesz­ka, Magicz­ne drzewo;
13) Karol May, Winnetou;
14) Lucy Maud Mont­go­me­ry, Ania z Zie­lo­ne­go Wzgórza;
15) Mał­go­rza­ta Musie­ro­wicz, wybra­na powieść;
16) Ewa Nowak, Pają­czek na rowerze;
17) Edmund Niziur­ski, Spo­sób na Alcybiadesa;
18) Sat-Okh, Bia­ły Mustang;
19) Hen­ryk Sien­kie­wicz, Jan­ko Muzykant;
20) Alfred Szklar­ski, wybra­na powieść;
21) Mark Twa­in, Przy­go­dy Tom­ka Sawyera;
22) Wybra­ne pozy­cje z serii Nazy­wam się… (np. Miko­łaj Koper­nik, Fry­de­ryk Cho­pin, Maria Curie-Skło­dow­ska, Jan Paweł II i in.)
lub inne utwo­ry lite­rac­kie i tek­sty kul­tu­ry wybra­ne przez nauczyciela.

VII-VIII
Lek­tu­ry obowiązkowe:

1) Char­les Dic­kens, Opo­wieść wigilijna;
2) Alek­san­der Fre­dro, Zemsta;
3) Jan Kocha­now­ski, wybór fra­szek, pie­śni i tre­nów, w tym tren I, V, VII i VIII;
4) Alek­san­der Kamiń­ski, Kamie­nie na szaniec;
5) Igna­cy Kra­sic­ki, Żona modna;
6) Adam Mic­kie­wicz, Redu­ta Ordo­na, Śmierć Puł­kow­ni­ka, Świ­te­zian­ka, Dzia­dy część II, wybra­ny utwór z cyklu Sone­ty krym­skie, Pan Tade­usz (całość);
7) Anto­ine de Saint-Exu­péry, Mały Książę;
8) Hen­ryk Sien­kie­wicz, Quo vadis, Latarnik;
9) Juliusz Sło­wac­ki, Balladyna;
10) Ste­fan Żerom­ski, Syzy­fo­we prace;
11) Sła­wo­mir Mro­żek, Artysta;
12) Mel­chior Wań­ko­wicz, Zie­le na kra­te­rze (frag­men­ty), Tędy i owę­dy (wybra­ny reportaż).

Lek­tu­ry uzu­peł­nia­ją­ce (obo­wiąz­ko­wo dwie w każ­dym roku szkol­nym), na przykład:

1) Miron Bia­ło­szew­ski, Pamięt­nik z powsta­nia war­szaw­skie­go (frag­men­ty);
2) Aga­tha Chri­stie, wybra­na powieść kryminalna;
3) Arka­dy Fie­dler, Dywi­zjon 303;
4) Ernest Hemin­gway, Sta­ry czło­wiek i morze;
5) Bar­ba­ra Kosmow­ska, Pozła­ca­na rybka;
6) Jan Paweł II, Prze­kro­czyć próg nadziei (frag­men­ty);
7) Nan­cy H. Kle­in­baum, Sto­wa­rzy­sze­nie Umar­łych Poetów;
8) Hen­ryk Sien­kie­wicz, Krzyżacy;
9) Eric-Emma­nu­el Schmitt, Oskar i pani Róża;
10) Mel­chior Wań­ko­wicz, Mon­te Cas­si­no (frag­men­ty);
11) Karo­li­na Lanc­ko­roń­ska, Wspo­mnie­nia wojen­ne 22 IX 1939–5 IV 1945 (frag­men­ty) lub inne utwo­ry lite­rac­kie i tek­sty kul­tu­ry wybra­ne przez nauczy­cie­la, w tym wier­sze poetów współ­cze­snych i reportaże.

Szko­ła średnia:
Zakres pod­sta­wo­wy:

1) Sofo­kles – Anty­go­na lub Król Edyp (wer­sja lite­rac­ka lub spektakl);
2) Bogu­ro­dzi­ca, Lament świętokrzyski;
3) Jan Kocha­now­ski – pie­śni i tre­ny (inne niż w gim­na­zjum) i psalm;
4) Miko­łaj Sęp Sza­rzyń­ski – wybra­ne sonety;
5) Wil­liam Szek­spir – Mak­bet lub Hamlet;
6) Adam Mic­kie­wicz – wybra­ne sone­ty i inne wier­sze, Pan Tade­usz, Dzia­dy cz. III;
7) Juliusz Sło­wac­ki – wybra­ne wiersze;
8) Cyprian Nor­wid – wybra­ne wiersze;
9) Bole­sław Prus – Lalka;
10) Fio­dor Dosto­jew­ski – wybra­ny utwór np. Zbrod­nia i kara, Łagodna;
11) Joseph Con­rad – Jądro ciemności;
12) Jan Kaspro­wicz, Kazi­mierz Przerwa-Tetmajer;
13) Leopold Staff – wybra­ne wiersze;
14) Sta­ni­sław Wyspiań­ski – Wesele;
15) Wła­dy­sław Sta­ni­sław Rey­mont – Chło­pi, t. 1: Jesień;
16) Ste­fan Żerom­ski – wybra­ny utwór (Ludzie bez­dom­ni, Wier­na rze­ka, Echa leśne lub Przedwiośnie);
17) Bole­sław Leśmian, Julian Tuwim, Jan Lechoń, Julian Przy­boś, Józef Cze­cho­wicz, Kon­stan­ty Ilde­fons Gał­czyń­ski – wybra­ne wiersze;
18) Bru­no Schulz – wybra­ne opowiadanie;
19) Tade­usz Borow­ski – wybra­ne opowiadanie;
20) Krzysz­tof Kamil Baczyń­ski, Tade­usz Róże­wicz, Cze­sław Miłosz, Wisła­wa Szym­bor­ska, Zbi­gniew Her­bert, Ewa Lip­ska, Adam Zagajewski;
21) Sta­ni­sła­wa Barań­czak – wybra­ne wiersze;
22) Miron Bia­ło­szew­ski – wybra­ne utwory;
23) wybra­ny utwór dwu­dzie­sto­wiecz­ny z lite­ra­tu­ry pol­skiej (np. Sta­ni­sła­wa Igna­ce­go Wit­kie­wi­cza, Sła­wo­mi­ra Mroż­ka lub Tade­usza Różewicza);
24) wybra­na powieść pol­ska z XX lub XXI w. (np. Marii Kun­ce­wi­czo­wej – Cudzo­ziem­ka, Zofii Nał­kow­skiej – Gra­ni­ca, Józe­fa Mac­kie­wi­cza – Dro­ga donikąd,
25) Sta­ni­sła­wa Lema – Sola­ris, Julia­na Stryj­kow­skie­go – Auste­ria, Tade­usza Kon­wic­kie­go – Kro­ni­ka wypad­ków miłosnych),
26) wybra­na powieść świa­to­wa z XX lub XXI w. np. Fran­za Kaf­ki – Pro­ces, Alber­ta Camu­sa – Dżu­ma, George’a Orwel­la – Rok 1984, Isa­aca Bashe­vi­sa Sin­ge­ra – Sztuk­mistrz z Lubli­na, Gabrie­la Gar­cii Marqu­eza – Sto lat samot­no­ści, Umber­to Eco – Imię róży).
27) wybór mitów;
28) Dzie­je Tri­sta­na i Izoldy;
29) Migu­el de Cervan­tes – Don Kichot;
30) Jan Chry­zo­stom Pasek – Pamiętniki;
31) Igna­cy Kra­sic­ki – wybra­na saty­ra lub Monachomachia;
32) Adam Mic­kie­wicz – Dzia­dy część IV;
33) Juliusz Sło­wac­ki – Kordian;
34) Witold Gom­bro­wicz – Ferdydurke;
35) Irit Amiel – wybra­ne opo­wia­da­nie z tomu Osma­le­ni lub Han­na Krall – Zdą­żyć przed Panem Bogiem-Gustaw Her­ling-Gru­dziń­ski – Inny świat;
36) Ryszard Kapu­ściń­ski – Podró­że z Herodotem;
37) Biblia (wybra­ne psal­my, frag­men­ty – Pie­śni nad Pie­śnia­mi, Księ­gi Hio­ba, Apo­ka­lip­sy św. Jana);

Zakres roz­sze­rzo­ny:

1) Hora­cy – wybra­ne liryki;
2) Jan Kocha­now­ski – Tre­ny (jako cykl poetycki);
3) poezja baro­ko­wa (np. Daniel Nabo­row­ski, Jan Andrzej Morsztyn);
4) wybra­ny wiersz z roman­tycz­nej poezji europejskiej;
5) Juliusz Sło­wac­ki – Kor­dian lub Fantazy;
6) Zyg­munt Kra­siń­ski – Nie-Boska Komedia;
7) reali­stycz­na lub natu­ra­li­stycz­na powieść euro­pej­ska (np. Hono­riusz Bal­zac – Ojciec Goriot, Emil Zola – Nana, Gustav Flau­bert – Pani Bovary);
8) Sta­ni­sław Igna­cy Wit­kie­wicz – Szewcy;
9) Gustaw Her­ling – Gru­dziń­ski – wybra­ne opowiadanie;
10) Micha­ił Buł­ha­kow – Mistrz i Małgorzata;
11) wybra­na powieść lub zbiór opo­wia­dań XX i XXI w. (np. Marii Dąbrow­skiej, Zofii Nał­kow­skiej, Józe­fa Wit­tli­na, Józe­fa Mac­kie­wi­cza, Julia­na Stryjkowskiego,
12) Andrze­ja Kuśnie­wi­cza, Tade­usza Kon­wic­kie­go, Sta­ni­sła­wa Lema, Wie­sła­wa Myśliw­skie­go, Mar­ka Nowa­kow­skie­go, Jerze­go Pil­cha, Olgi Tokar­czuk, Ste­fa­na Chwi­na, Paw­ła Huellego);
13) wybra­na powieść (lub zbio­ry opo­wia­dań) dwu­dzie­sto­wiecz­nych auto­rów z lite­ra­tu­ry świa­to­wej (np. Fran­za Kaf­ki, Tho­ma­sa Man­na, Vla­di­mi­ra Nabo­ko­va, Alber­ta Camu­sa, Isa­aca Beshe­vi­sa Sin­ge­ra, Joh­na Ste­in­bec­ka, Kur­ta Von­ne­gu­ta, Gabrie­la Gar­cii Marqu­eza, Gün­te­ra Grassa,Umberto Eco, Mila­na Kundery);
14) wybra­ne wier­sze dwu­dzie­sto­wiecz­nych poetów pol­skich (innych niż wymie­nie­ni na pozio­mie podstawowym).
15) wybra­ny esej Mie­czy­sła­wa Jastru­na lub Zyg­mun­ta Kubia­ka poświę­co­ny kul­tu­rze antycznej;
16) Dan­te Ali­ghie­ri – Boska komedia;
17) Johann Wol­fgang Goethe – Faust;
18) Cze­sław Miłosz – wybra­ny esej;
19) Zbi­gniew Her­bert – wybra­ny esej;
20) inny esej auto­ra pol­skie­go (np. Kazi­mie­rza Wyki, Jana Błoń­skie­go, Marii Janion, Lesz­ka Koła­kow­skie­go, ks. Józe­fa Tisch­ne­ra, Jaro­sła­wa Rym­kie­wi­cza, Jerze­go Stempowskiego);
21) wybra­ny repor­taż auto­ra pol­skie­go (np. Ryszar­da Kapu­ściń­skie­go, Krzysz­to­fa Kąko­lew­skie­go, Han­ny Krall, Hen­ry­ka Grynberga);
22) dzien­nik (np. Marii Dąbrow­skiej, Zofii Nał­kow­skiej, Jaro­sła­wa Iwasz­kie­wi­cza, Witol­da Gombrowicza);
23) Jan Paweł II – Tryp­tyk Rzymski;
24) Biblia (frag­men­ty Sta­re­go i Nowe­go Testa­men­tu jako kon­tek­sty inter­pre­ta­cyj­ne dla lek­tu­ry dzieł z innych epok);

Przy­go­to­wał Oskar Grzelak