Jedna z najjaśniejszych gwiazd nieba latynoamerykańskiej sceny literackiej znana jest przede wszystkim z licznych skandali (obyczajowych). Pisarz wplatał się w nie często nieświadomie, ale w jego życiorysie nie brakuje też spowodowanych celowo przez niego. Jednak mało kto zdaje sobie sprawę, że peruwiański pisarz ma na swym koncie wiele innych ciekawych faktów, przyćmiewanych przez te bardziej kontrowersyjne.
Urodził się pod słońcem Peru 28 marca 1936 roku w drugim, co do wielkości i liczby ludności, mieście kraju – Arequipa, stolicy regionu o tej samej nazwie. Gdy przyszedł na świat, jego rodzice byli już w separacji i tak został jedynym dzieckiem Ernesto Vargasa Maldonado oraz Dory Llosy Urety, chociaż ojca przyszło mu spotkać po raz pierwszy dekadę później i nigdy nie była to prosta relacja. Stosunki na linii ojciec i Mario odcisnęły się na pisarzu tak bardzo, że motyw obcego, autorytarnego ojca często przewija się w twórczości autora (m.in. „Ciotka Julia i skryba”).
Dzieciństwo spędził w Boliwii, gdzie wyprowadził się rok po urodzeniu wraz z matką i dziadkami, po tym, jak jego rodzice wzięli rozwód. W okresie dojrzewania mieszkał w peruwiańskich Limie i Piurze. Gdy wreszcie ojciec przypomniał sobie o synu, ten musiał na polecenie Ernesto wstąpić do szkoły wojskowej, a dwuletnie doświadczenia, jakie w niej zdobył, przelał na papier i tak powstał jego debiut, „Miasto i psy”. W pewnym momencie zbuntował się przeciwko woli ojca i zaczął studiować prawo i filozofię na Uniwersytecie San Marcos, lecz kłopoty finansowe i zgrzyty z rodziną przyczyniły się do usamodzielnienia, a co za tym idzie – Mario musiał imać się prac wszelakich. W taki sposób trafił do rozgłośni radiowej czy na zlecenie spisywał imiona z cmentarzy. W 1955 roku wziął ślub z eksżoną swego wuja, co wywołało niemały skandal i na zawsze odcisnęło się piętnem na jego żywocie. Ten rok rozpoczął także publikowanie opowiadań w prasie. Późniejszy okres życia cechował się wieloma podróżami, obronił doktorat w Madrycie, pomieszkiwał w Barcelonie, Londynie, Paryżu czy Grecji, gdzie prężnie działał w charakterze dziennikarza, a czasem też tłumacza. W 1990 roku kandydował na prezydenta Peru, 7 października 2010 został uhonorowany szwedzką nagrodą Nobla, obecnie wciąż zajmuje się literaturą, dziennikarstwem i teatrem.
Większość z przedstawionych wydarzeń to fakty z czasów, zanim został uznanym i sławnym pisarzem; ale nie chodzi tu o to, aby szczegółowo albo skrótowo zarysować jego biografię. Jednak taki wstęp – przedstawienie drogi do literackiej kariery – wydaje się nieodzowny, by wychwycić kontekst z prezentowanych poniżej ciekawostek. A zatem, czas na to, co ludzie uwielbiają…
1. Wielokrotnie należał do jury na wielkich kinematograficznych festiwalach. W 1976 roku na 29. Festiwalu Filmowym w Cannes (Francja) był członkiem jury. Podobnie w Berlinie w 1984 na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym i Festiwalu Filmowym w Wenecji w 1994, zaś w 2004 na 52. Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w San Sebastian (Hiszpania) przewodniczył jury.
2. Oba małżeństwa Maria przesiąknięte były atmosferą skandalu obyczajowego, w 1955 roku poślubił starszą o trzynaście lat ciotkę, Julię Urquidi (wspomnianą eksżonę jednego ze swych wujów), z którą rozwiódł się w 1964. W 1965 roku zaś ożenił się z kuzynką, Patricią Llosą, z którą ma trójkę dzieci, Alvara, Gonzala i Morganę. Co ciekawe, w wieku 79 lat rozstał się z żoną po pięćdziesięciu latach związku poprzez SMS‑a. Powodem był trwały romans z Isabelą Preysler, matką Enrique Iglesiasa.
3. Jego twórczość wielokrotnie była atakowana, zakazywana i oskarżana, „Miasto i psy” było palone na dziedzińcu szkoły imienia Leoncia Prady przez uczniów i nauczycieli, „Pantaleon i wizytantki” spotkały się z oskarżeniem o zniesławienie peruwiańskich kobiet przez wojskowy rząd, „Historia Alejandry Mayty” oberwała od lewicy, natomiast po wydaniu „Ciotki Julii i skryby” była żona – po nagonce prasy – wydała „Czego Varquitas nie powiedział”, czyli swoją wizję wydarzeń.
4. Przez długie lata przyjaźnił się z Gabrielem Garcíą Márquezem, lecz ich relacja urwała się w 1976 roku, gdy w nieznanych okolicznościach Mario silnie poturbował (cios w twarz) Gabriela. Oboje unikają komentarzy na temat tego wydarzenia. Spekuluje się, że w książce „Szelmostwa niegrzecznej dziewczynki” Llosa złożył dedykację, brzmiącą: „X – na pamiątkę czasów heroicznych”.
5. Mario dość często wypowiada się na tematy publiczne i polityczne, ale to nic wyjątkowego, chyba że dodać do tego kontrowersyjne hasła, jakie wówczas padają. Oto kilka z nich: „Fundamentalizm islamski zastąpił komunizm jako główny wróg demokracji”, „Snowden nie jest żadnym bohaterem walki o wolność”, „Chciałbym stać przynajmniej jedną nogą na ulicy”. Jednak z takich wyrywkowych fraz nie należy wnioskować, że to antysystemowy anarchista i – uchowaj Boże! – malkontent, Llosa nierzadko działa na rzecz i wspiera inicjatywy, walczące z niehumanitarną władzą.
6. Mario mocno fascynuje się istotą, kształtem i całokształtem hipopotamów. Napisał nawet sztukę inspirowaną tymi zwierzętami, „Kathie y el hipopotamo” ukazała się w 1983 roku. Wielka kolekcja – wzbogacana co chwilę przez obdarowujących pisarza przyjaciół i znajomych oraz zdobycze samego autora – wszelakich hipopotamów znajduje się w londyńskim apartamencie pisarza.
7. Oprócz rodzimego obywatelstwa ma także paszport, czyniący go obywatelem Hiszpanii. Jednak w pewnym momencie to ten drugi mógł stać się jedynym, gdy po wyborach prezydenckich w 1990 roku – w których startował – nowy rząd Peru zaczął traktować go jako wroga publicznego. Doszło nawet do tego, że grożono mu odebraniem obywatelstwa.
8. Kocha literaturę całym sercem i zawsze traktuje ją bardzo poważnie. Nauczył się czytać, mając pięć lat, pobierając lekcje u brata Justiniana w szkole La Salle’a w Cochabambie (miasto w Boliwii, gdzie mieszkał wraz z matką i dziadkami). Jak sam twierdzi, umiejętność czytania jest najważniejszą rzeczą, jaka go spotkała w życiu. Jego żona powiedziała mu kiedyś: „Mario, ty się nadajesz tylko do czytania”. Z kolei Malraux, Faulkner i Sartre to trzech fundamentalnych pisarzy w jego życiu, choć uwielbia również Steinbecka, Dos Passosa i Hemingwaya.
9. W szkole wojskowej słynął jako autor nowelek pornograficznych, które za drobną opłatą udostępniał kolegom z ławki. Niemniej, dopiero „Ciotka Julia i skryba” rozpoczęła w jego twórczości nurt erotyczny, rozwijający się przez wiele lat w jego prozie. Jedna z takich jego powieści, „Pochwała macochy”, wygrała konkurs hiszpańskiego wydawnictwa Tusquests na najlepszą powieść erotyczną. Ale ta sama pozycja okazała się kompromitującym narzędziem przeciwników politycznych Llosy podczas wyborów.
10. Dotychczas na podstawie utworów autora powstało dziesięć filmów i seriali. Są to: „Los Cachorros” (1973), „Pantaleon i wizytantki” (1975), „Miasto i psy” (1985), Yaguar (1986), „Ciotka Julia i skryba” (1990), „La Chunga” (1991), „Pantaleon i wizytantki” (2000), „Święto kozła” (2005), „El Chivo” (2014) i „Na przekór przeznaczeniu” (2016).
Przygotował Adrian Turzański
.jpg){kind=link}