Utah wprowadza ogólnostanową listę książek zakazanych w bibliotekach szkolnych. Zakaz obejmuje m.in. Sarah J. Maas i Margaret Atwood

Wystar­czy, że trzy z czter­dzie­stu jeden okrę­gów szkol­nych w sta­nie Utah stwier­dzą, że książ­ka zawie­ra tre­ści „nie­przy­zwo­ite” lub „por­no­gra­ficz­ne”, by zosta­ły one wyco­fa­ne ze wszyst­kich biblio­tek w szko­łach publicz­nych w sta­nie. Decy­zje będą mia­ły wpływ na ponad 670 tysię­cy uczniów i uczen­nic.
Aż dwa­na­ście z trzy­na­stu zaka­za­nych ksią­żek są autor­stwa kobiet.

– Lista ksią­żek zaka­za­nych w sta­nie narzu­ci dys­to­pij­ny reżim cen­zu­ry w szko­łach publicz­nych i w wie­lu przy­pad­kach będzie bez­po­śred­nio naru­szać lokal­ne pre­fe­ren­cje. Pozwo­le­nie zale­d­wie kil­ku okrę­gom na podej­mo­wa­nie decy­zji w imie­niu całe­go sta­nu jest anty­de­mo­kra­tycz­ne i oba­wia­my się, że wdro­że­nie pra­wa dopro­wa­dzi do mniej­szej róż­no­rod­no­ści na pół­kach biblio­tecz­nych dla wszyst­kich miesz­kań­ców sta­nu Utah – sko­men­to­wa­ła Kasey Meehan, dyrek­tor­ka pro­gra­mu Fre­edom to Read (Wol­ność do czy­ta­nia) w PEN Ame­ri­ca w roz­mo­wie z Amy Beth Han­son i Jesse’em Beday­nem z APnews.com.

W mar­cu 2024 roku w sta­nie Utah pod­pi­sa­na zosta­ła usta­wa HB 29, któ­ra otwo­rzy­ła dro­gę do maso­wych zaka­zów i któ­ra wymu­sza na szko­łach usu­wa­nie zaka­za­nych ksią­żek z księ­go­zbio­rów. Usta­wa wywo­ła­ła publicz­ne obu­rze­nie i spo­tka­ła się ze sprze­ci­wem biblio­te­ka­rek i biblio­te­ka­rzy, nauczy­cie­lek i nauczy­cie­li, uczen­nic i uczniów oraz eks­per­tek i eks­per­tów ds. wol­no­ści sło­wa, w tym orga­ni­za­cji PEN Ame­ri­ca, któ­rej celem jest pod­no­sze­nie świa­do­mo­ści na temat ochro­ny wol­no­ści wypo­wie­dzi w Sta­nach Zjed­no­czo­nych i na całym świe­cie poprzez roz­wój lite­ra­tu­ry i praw czło­wie­ka. Mimo to weszła w życie, wywo­łu­jąc w szko­łach publicz­nych atmos­fe­rę stra­chu tak sil­ne­go, że biblio­te­ki zaczę­ły wyco­fy­wać książ­ki jesz­cze przed poja­wie­niem się pierw­szych zaka­zów. Nowe pra­wo weszło w życie 1 lip­ca 2024 roku.

PEN Ame­ri­ca twier­dzi, że HB 29 to jed­na z naj­bar­dziej eks­tre­mal­nych ustaw zaka­zu­ją­cych ksią­żek, któ­re obec­nie obo­wią­zu­ją. Usta­wa dopro­wa­dzi­ła do pierw­sze­go w histo­rii przy­pad­ku, gdy stan opu­bli­ko­wał ofi­cjal­ną listę ksią­żek, któ­re nie mogą wcho­dzić w skład szkol­ne­go księgozbioru.

Usta­wa HB 29 to roz­wi­nię­cie usta­wy HB 374 z 2022 roku zna­nej jako „Usta­wa o mate­ria­łach wraż­li­wych w szko­łach”. Zaka­zy­wa­ła ona eks­po­no­wa­nia w szko­łach publicz­nych mate­ria­łów, któ­re zde­fi­nio­wa­no jako „nie­przy­zwo­ite lub por­no­gra­ficz­ne”. Spo­wo­do­wa­ła ogrom­ny wzrost zaka­zów ksią­żek: z zale­d­wie 12 w roku szkol­nym 2021/2022 do 281 w roku szkol­nym 2022/2023.

To jed­nak nie wystar­czy­ło repu­bli­ka­nom z Utah. Ken Ivo­ry, autor usta­wy HB 29, oświad­czył, że jest ona nie­zbęd­na, by legi­sla­cja w całym sta­nie była jed­no­li­ta. W efek­cie wystar­czy, że mniej niż 10% okrę­gów uzna tre­ści za nie­po­żą­da­ne, by zaka­zać książ­ki we wszyst­kich z nich.

Jaki zasięg ma usta­wa? W Utah znaj­du­je się 41 okrę­gów szkol­nych i ponad 100 szkół czar­te­ro­wych. Według nowej usta­wy wystar­czy, że trzy okrę­gi szkol­ne (lub dwa okrę­gi oraz 5 szkół czar­te­ro­wych) uzna­ją, że książ­ka zawie­ra „mate­riał obiek­tyw­nie wraż­li­wy”, by zakaz objął wszyst­kie szko­ły publicz­ne w całym sta­nie, a więc wpły­nął na ponad 670 tysię­cy uczniów.

War­to dodać, że szko­ły czar­te­ro­we w Utah mogą kie­ro­wać się jaw­nie ide­olo­gicz­ny­mi war­to­ścia­mi, na przy­kład dyrek­tor jed­nej z nich twier­dzi wprost: „Mam nadzie­ję, że za pomo­cą praw­dy i danych uda mi się indok­try­na­cja, że mark­sizm, socja­lizm i komu­nizm są złe, a wol­ny rynek jest dobry”.

W usta­wie HB 29 poja­wia się nie­ja­sny zestaw defi­ni­cji mają­cych roz­gra­ni­czyć „obiek­tyw­nie” i „subiek­tyw­nie” wraż­li­we mate­ria­ły. „Mate­ria­ły subiek­tyw­nie wraż­li­we” mają być zaka­zy­wa­ne wyłącz­nie lokal­nie, bez uru­cha­mia­nia pro­ce­du­ry obej­mu­ją­cej cały stan.

Utah Board of Edu­ca­tion (Rada Edu­ka­cji sta­nu Utah) przy­go­to­wa­ła kwe­stio­na­riusz dla wszyst­kich szkół. Zgod­nie z nowym pra­wem wystar­czy, że jed­na oso­ba (rodzic lub uczeń) zgło­si, że książ­ka zawie­ra „mate­ria­ły wraż­li­we”, by ta zosta­łą usu­nię­ta z półek do cza­su prze­pro­wa­dze­nia śledz­twa. By uznać, że książ­ka zawie­ra „mate­riał obiek­tyw­nie wraż­li­wy”, nale­ży odna­leźć w niej opis jed­nej z poniż­szych wytycznych:

„ludz­kie geni­ta­lia w sta­nie sek­su­al­nej sty­mu­la­cji lub pod­nie­ce­nia”,
„akty ludz­kiej mastur­ba­cji, sto­sun­ku płcio­we­go lub sodo­mii”,
„piesz­czo­ty lub inny ero­tycz­ny dotyk ludz­kich geni­ta­liów lub [oko­lic] łonowych”.

PEN Ame­ri­ca pod­kre­śla, że według nowej usta­wy za „por­no­gra­fię” mogą zostać uzna­ne nie tyl­ko licz­ne war­to­ścio­we utwo­ry lite­rac­kie, ale przede wszyst­kim tek­sty, któ­re mogą być wspar­ciem dla osób doświad­cza­ją­cych prze­mo­cy. Repu­bli­ka­nie z Utah twier­dzą jed­nak, że ich dzia­ła­nia chro­nią mło­de oso­by przed „wyko­rzy­sty­wa­niem”.

Ellen Hop­kins, autor­ka dwóch spo­śród zaka­za­nych ksią­żek, podkreśliła:

– Na koń­cu moich ksią­żek znaj­du­ją się namia­ry, pod któ­re czy­tel­nicz­ki i czy­tel­ni­cy mogą się zgło­sić, aby uzy­skać pomoc w tema­ty­ce, o któ­rej piszę. Moim celem było zawsze poma­ga­nie mło­dym ludziom.

Mate­ria­ły te mogły być szcze­gól­nie cen­ne w Utah, czy­li sta­nie, w któ­rym ponad 14% uczen­nic i uczniów szkół śred­nich zgło­si­ło doświad­cze­nie prze­mo­cy seksualnej.

– Tren­dem, któ­ry obser­wu­je­my w całym kra­ju, jest utrud­nia­nie dostę­pu do ksią­żek, któ­re przed­sta­wia­ją i oma­wia­ją seks, któ­re opo­wia­da­ją o prze­mo­cy sek­su­al­nej, czę­sto wobec kobiet, a tak­że pro­ble­my, z któ­ry­mi bory­ka się spo­łecz­ność LGBTQ+ i oso­by nie­bia­łe – zauwa­ży­ła Kasey Meehan.

Według usta­wy HB 29 biblio­te­ki szkol­ne muszą wyrzu­cić książ­ki, nie mogą ich sprze­dać ani dys­try­bu­ować w żaden sposób.

Aby wal­czyć z zaka­za­mi ksią­żek w Utah, powsta­ła ini­cja­ty­wa Let Utah Read.

Oto peł­na lista ksią­żek zaka­za­nych w całym sta­nie Utah:
Ela­na K. Arnold: What Girls are Made of
Mar­ga­ret Atwo­od: Oryx and Cra­ke
(pol­skie wyda­nie – Mar­ga­ret Atwo­od: Oryks i Der­kacz, Wiel­ka Lite­ra, 2024, prze­kład: Mał­go­rza­ta Hesko-Koło­dziń­ska)
Judy Blu­me: Fore­ver
Ellen Hop­kins: Tilt
Ellen Hop­kins: Fal­lo­ut
Rupi Kaur: Milk and Honey
(pol­skie wyda­nie – Rupi Kaur: Mle­ko i miód, Wydaw­nic­two Otwar­te, 2017, prze­kład: Anna Gra­lak)
Sarah J. Maas: A Court of Thorns and Roses
(pol­skie wyda­nie – Sarah J. Maas: Dwór cier­ni i róż, Uro­bo­ros, 2024, prze­kład: Jakub Radzi­miń­ski)
Sarah J. Maas: A Court of Frost and Star­li­ght
(pol­skie wyda­nie – Sarah J. Maas: Dwór szro­nu i bla­sku gwiazd, Uro­bo­ros, 2024, prze­kład: Jakub Radzi­miń­ski, Doro­ta Radzi­miń­ska)
Sarah J. Maas: A Court of Mist and Fury
(pol­skie wyda­nie – Sarah J. Maas: Dwór mgieł i furii, Uro­bo­ros, 2024, prze­kład: Jakub Radzi­miń­ski)
Sarah J. Maas: A Court of Silver Fla­mes
(pol­skie wyda­nie – Sarah J. Maas: Dwór srebr­nych pło­mie­ni, Uro­bo­ros, 2024, prze­kład: Mar­cin Mort­ka, Aga­ta Suchoc­ka, Alek­san­dra Stań­czyk)
Sarah J. Maas: A Court of Wings and Ruin
(pol­skie wyda­nie – Sarah J. Maas: Dwór skrzy­deł i zgu­by, Uro­bo­ros, 2024, prze­kład: Jakub Radzi­miń­ski)
Sarah J. Maas: Empi­re of Storms
(pol­skie wyda­nie – Sarah J. Maas: Impe­rium burz, Uro­bo­ros, 2024, prze­kład: Mar­cin Mort­ka)
Cra­ig Thomp­son: Blan­kets
(pol­skie wyda­nie – Cra­ig Thomp­son: Blan­kets. Pod śnież­ną koł­der­ką, Timof i cisi wspól­ni­cy, 2019, prze­kład: Joan­na Kniaź-Hawrot)

W śla­dy Utah chcą pójść trzy kolej­ne sta­ny: Ten­nes­see, Ida­ho i Karo­li­na Południowa.

Anna Tess Gołębiowska

Czy­taj też: Anne Rice i Mar­ga­ret Atwo­od zaka­za­ne! Biblio­te­ka szkol­na w Wir­gi­nii wykre­śla 21 ksią­żek
Czy­taj też: Mimo zaka­zów czy­ta­my je wszy­scy – książ­ki zaka­za­ne
Czy­taj też: Naj­czę­ściej zabra­nia­ne w Sta­nach Zjed­no­czo­nych książ­ki w cią­gu ostat­nich pię­ciu lat
Czy­taj też: Naj­czę­ściej zaka­zy­wa­ne książ­ki ostat­niej deka­dy
Czy­taj też: Powie­ści o Har­rym Pot­te­rze zosta­ły usu­nię­te z biblio­te­ki kato­lic­kiej szko­ły w Nashvil­le
Czy­taj też: Jed­na z pen­syl­wań­skich szkół wpro­wa­dzi­ła zakaz doty­czą­cy pew­nych ksią­żek. Ucznio­wie pro­te­stu­ją
Czy­taj też: Par­te­non z zaka­za­nych ksią­żek
Czy­taj też: Ame­ry­kań­ska szko­ła usu­nę­ła z pro­gra­mu naucza­nia gło­śną powieść gra­ficz­ną Maus Arta Spiegelmana

Zdję­cie głów­ne unsplash