Matura 2025: z jakimi lekturami przyjdzie się zmierzyć osobom przystępującym do egzaminu?

Na stro­nie Cen­tral­nej Komi­sji Egza­mi­na­cyj­nej moż­na zapo­znać się z listą lek­tur, któ­ra będzie obo­wią­zy­wać abi­tu­rient­ki i abi­tu­rien­tów w 2025 roku. Czy zna­cie te teksty?

Co roku oso­by przy­stę­pu­ją­ce do matu­ry zasta­na­wia­ją się, któ­ra z lek­tur poja­wi się na egza­mi­nie. Na prze­strze­ni lat lista lek­tur ule­ga oczy­wi­ście zmia­nom. Oto tek­sty, któ­re będą obo­wią­zy­wa­ły na egza­mi­nie w 2025 roku.

Lek­tu­ry obo­wiąz­ko­we
Zakres pod­sta­wo­wy

1) Biblia, w tym frag­men­ty: Księ­gi Rodza­ju, Księ­gi Hio­ba, Księ­gi Kohe­le­ta, Pie­śni nad Pie­śnia­mi, Księ­gi Psal­mów, Apo­ka­lip­sy św. Jana;
2) Jan Paran­dow­ski, Mito­lo­gia, część I: Gre­cja;
3) Homer, Ilia­da (frag­men­ty), Ody­se­ja (frag­men­ty);
4) Sofo­kles, Anty­go­na;
5) Hora­cy – wybra­ne utwo­ry;
6) Bogu­ro­dzi­ca; Lament świę­to­krzy­ski (frag­men­ty); Legen­da o św. Alek­sym (frag­men­ty); Roz­mo­wa Mistrza Poli­kar­pa ze Śmier­cią (frag­men­ty);
7) Kwiat­ki świę­te­go Fran­cisz­ka z Asy­żu (frag­men­ty);
8) Pieśń o Rolan­dzie (frag­men­ty);
9) Gall Ano­nim, Kro­ni­ka pol­ska (frag­men­ty);
10) Dan­te Ali­ghie­ri, Boska kome­dia (frag­men­ty);
11) Jan Kocha­now­ski, wybra­ne pie­śni, w tym: Pieśń IX ks. I, Pieśń V ks. II; psal­my, w tym Psalm 13, Psalm 47; Tren IX, X, XI, XIX; Odpra­wa posłów grec­kich;
12) Piotr Skar­ga, Kaza­nia sej­mo­we (frag­men­ty);
13) wybra­ne wier­sze nastę­pu­ją­cych poetów: Daniel Nabo­row­ski, Jan Andrzej Morsz­tyn, Miko­łaj Sęp-Sza­rzyń­ski;
14) Jan Chry­zo­stom Pasek, Pamięt­ni­ki (frag­men­ty);
15) Wil­liam Szek­spir, Mak­bet, Romeo i Julia;
16) Molier, Ską­piec;
17) Igna­cy Kra­sic­ki, Hymn do miło­ści ojczy­zny, wybra­ne saty­ry;
18) Fran­ci­szek Kar­piń­ski, wybór sie­la­nek i liry­ki reli­gij­nej;
19) Adam Mic­kie­wicz, Oda do mło­do­ści; wybra­ne bal­la­dy, w tym Roman­tycz­ność; wybra­ne sone­ty z cyklu Sone­ty krym­skie oraz inne wier­sze; Kon­rad Wal­len­rod; Dzia­dy cz. III;
20) Juliusz Sło­wac­ki, Kor­dian, wybra­ne wier­sze, w tym Grób Aga­mem­no­na (frag­men­ty), Testa­ment mój;
21) Zyg­munt Kra­siń­ski, Nie-Boska kome­dia;
22) Cyprian Kamil Nor­wid, wybra­ne wier­sze;
23) Bole­sław Prus, Lal­ka, Z legend daw­ne­go Egip­tu;
24) Eli­za Orzesz­ko­wa, Glo­ria vic­tis;
25) Hen­ryk Sien­kie­wicz, Potop;
26) Adam Asnyk, wybór wier­szy;
27) Fio­dor Dosto­jew­ski, Zbrod­nia i kara;
28) wybra­ne wier­sze nastę­pu­ją­cych poetów: Jan Kaspro­wicz, Kazi­mierz Prze­rwa-Tet­ma­jer, Leopold Staff;
29) Sta­ni­sław Wyspiań­ski, Wese­le;
30) Wła­dy­sław Sta­ni­sław Rey­mont, Chło­pi (tom I – Jesień);
31) Ste­fan Żerom­ski, Roz­dzio­bią nas kru­ki, wro­ny…, Przed­wio­śnie;
32) Witold Gom­bro­wicz, Fer­dy­dur­ke (frag­men­ty);
33) wybra­ne wier­sze nastę­pu­ją­cych poetów: Bole­sław Leśmian, Julian Tuwim, Jan Lechoń, Maria Paw­li­kow­ska-Jasno­rzew­ska, Kazi­mie­ra Iłła­ko­wi­czów­na, Julian Przy­boś, Józef Cze­cho­wicz, Krzysz­tof Kamil Baczyń­ski, Tade­usz Gaj­cy;
34) Tade­usz Borow­ski, Pro­szę pań­stwa do gazu, Ludzie, któ­rzy szli;
35) Gustaw Her­ling-Gru­dziń­ski, Inny świat;
36) Han­na Krall, Zdą­żyć przed Panem Bogiem;
37) wybra­ne wier­sze nastę­pu­ją­cych poetów: Sta­ni­sław Baliń­ski, wybra­ne wier­sze z okre­su emi­gra­cyj­ne­go, Kazi­mierz Wie­rzyń­ski, wybra­ne wier­sze z okre­su emi­gra­cyj­ne­go, Cze­sław Miłosz, wybra­ne wier­sze, w tym z tomu Oca­le­nie, oraz Trak­tat moral­ny (frag­men­ty), Tade­usz Róże­wicz, Miron Bia­ło­szew­ski, Jaro­sław Marek Rym­kie­wicz, Wisła­wa Szym­bor­ska, Zbi­gniew Her­bert, wybra­ne wier­sze, w tym z tomów Pan Cogi­to oraz Raport z oblę­żo­ne­go Mia­sta, Hali­na Poświa­tow­ska, Sta­ni­sław Barań­czak, Jan Polkow­ski, Woj­ciech Wencel;
38) Albert Camus, Dżu­ma;
39) Geo­r­ge Orwell, Rok 1984;
40) Józef Mac­kie­wicz, Dro­ga doni­kąd (frag­men­ty);
41) Sła­wo­mir Mro­żek, Tan­go;
42) Marek Nowa­kow­ski, Raport o sta­nie wojen­nym (wybra­ne opo­wia­da­nie); Górą „Edek” (z tomu Pra­wo pre­rii);
43) Jacek Dukaj, Kate­dra (z tomu W kra­ju nie­wier­nych);
44) Anto­ni Libe­ra, Mada­me;
45) Andrzej Sta­siuk, Miej­sce (z tomu Opo­wie­ści gali­cyj­skie);
46) Olga Tokar­czuk, Pro­fe­sor Andrews w War­sza­wie (z tomu Gra na wie­lu bęben­kach);
47) Ryszard Kapu­ściń­ski, Podró­że z Hero­do­tem (frag­men­ty);
48) wybra­ne utwo­ry okre­su sta­nu wojen­ne­go;
49) powo­jen­na pio­sen­ka lite­rac­ka – wybra­ne utwo­ry Jac­ka Kacz­mar­skie­go, Woj­cie­cha Mły­nar­skie­go, Agniesz­ki Osiec­kiej oraz wybra­ne tek­sty Kaba­re­tu Star­szych Panów, a tak­że utwo­ry w wyko­na­niu Ewy Demarczyk.

Lek­tu­ry obo­wiąz­ko­we
Zakres roz­sze­rzo­ny

1) Ary­sto­te­les, Poety­ka, Reto­ry­ka (frag­men­ty);
2) Pla­ton, Pań­stwo (frag­men­ty);
3) Ary­sto­fa­nes, Chmu­ry;
4) Wergi­liusz, Ene­ida (frag­men­ty);
5) św. Augu­styn, Wyzna­nia (frag­men­ty);
6) św. Tomasz z Akwi­nu, Suma teo­lo­gicz­na (frag­men­ty);
7) Fra­nço­is Rabe­la­is, Gar­gan­tua i Pan­ta­gru­el (frag­men­ty);
8) Michel de Mon­ta­igne, Pró­by (frag­men­ty);
9) Jan Kocha­now­ski, Tre­ny (jako cykl poetyc­ki);
10) Wil­liam Szek­spir, Ham­let;
11) wybra­ne utwo­ry poetyc­kie z roman­tycz­nej lite­ra­tu­ry euro­pej­skiej, w tym wybra­ne wier­sze angiel­skich poetów jezior;
12) Juliusz Sło­wac­ki, Lil­la Wene­da;
13) Cyprian Kamil Nor­wid, Bema pamię­ci żałob­ny rap­sod, For­te­pian Szo­pe­na, Czar­ne kwia­ty (frag­men­ty), Pro­me­thi­dion (frag­men­ty);
14) reali­stycz­na lub natu­ra­li­stycz­na powieść euro­pej­ska (Hono­ré de Bal­zac, Ojciec Goriot lub Char­les Dic­kens, Klub Pic­kwic­ka, lub Miko­łaj Gogol, Mar­twe dusze, lub Gustaw Flau­bert, Pani Bova­ry);
15) Sta­ni­sław Wyspiań­ski, Noc listo­pa­do­wa;
16) Franz Kaf­ka, Pro­ces (frag­men­ty);
17) Micha­ił Buł­ha­kow, Mistrz i Mał­go­rza­ta;
18) Sta­ni­sław Igna­cy Wit­kie­wicz, Szew­cy;
19) Bru­no Schulz, wybra­ne opo­wia­da­nia z tomu Skle­py cyna­mo­no­we;
20) Tade­usz Kon­wic­ki, Mała Apo­ka­lip­sa;
21) Jor­ge Luis Bor­ges, wybra­ne opo­wia­da­nie;
22) Janusz Gło­wac­ki, Anty­go­na w Nowym Jor­ku;
23) Sła­wo­mir Mro­żek, wybra­ne opo­wia­da­nia;
24) wybra­ne ese­je nastę­pu­ją­cych auto­rów: Jerze­go Stem­pow­skie­go, Gusta­wa Her­lin­ga-Gru­dziń­skie­go, Zbi­gnie­wa Her­ber­ta, Zyg­mun­ta Kubia­ka, Jaro­sła­wa Mar­ka Rym­kie­wi­cza (co naj­mniej po jed­nym utwo­rze);
25) wybra­ne tek­sty z aktu­al­nych nume­rów mie­sięcz­ni­ków oraz kwar­tal­ni­ków lite­rac­kich i kulturalnych

(Na pozio­mie roz­sze­rzo­nym obo­wiąz­ko­we są tak­że wszyst­kie tek­sty z zakre­su podstawowego).

Lek­tu­ry uzu­peł­nia­ją­ce to lista tek­stów do wybo­ru – omó­wio­ne muszą zostać dwie pozy­cje książ­ko­we spo­śród zapro­po­no­wa­nych lub wska­za­ne przez oso­bę uczącą.

Lek­tu­ry uzu­peł­nia­ją­ce
Zakres pod­sta­wo­wy

1) Sofo­kles, Król Edyp;
2) Miko­łaj z Wil­ko­wiec­ka, Histo­ry­ja o chwa­leb­nym Zmar­twych­wsta­niu Pań­skim (frag­men­ty);
3) Kro­ni­ka Ksią­żąt Pol­skich, oprac. Jerzy Wojt­czak-Szysz­kow­ski;
4) Dzie­je Tri­sta­na i Izol­dy (frag­men­ty);
5) Gio­van­ni Boc­cac­cio, Sokół;
6) Miko­łaj Rej, Żywot czło­wie­ka poczci­we­go (frag­men­ty);
7) Andrzej Frycz Modrzew­ski, O popra­wie Rze­czy­po­spo­li­tej (frag­men­ty);
8) Migu­el de Cervan­tes y Saave­dra, Prze­myśl­ny szlach­cic Don Kicho­te z Man­czy (frag­men­ty);
9) Wespa­zjan Kochow­ski, Psal­mo­dia pol­ska (wybór psal­mów);
10) Wacław Potoc­ki, Trans­ak­cja woj­ny cho­cim­skiej (frag­men­ty z czę­ści I);
11) Igna­cy Kra­sic­ki, Mona­cho­ma­chia (frag­men­ty);
12) Sta­ni­sław Trem­bec­ki, Fran­ci­szek Kniaź­nin, wybra­ne utwo­ry;
13) Jędrzej Kito­wicz, Opis oby­cza­jów za cza­sów pano­wa­nia Augu­sta III (frag­men­ty);
14) Julian Ursyn Niem­ce­wicz, Powrót posła;
15) Sta­ni­sław Sta­szic, Prze­stro­gi dla Pol­ski (frag­men­ty);
16) Juliusz Sło­wac­ki, Beniow­ski (frag­men­ty), Listy do Mat­ki (frag­men­ty);
17) Alek­san­der Fre­dro, Ślu­by panień­skie;
18) Johann Wol­fgang Goethe, Cier­pie­nia mło­de­go Wer­te­ra (frag­men­ty), Faust (frag­men­ty);
19) Geo­r­ge Byron, Giaur (frag­men­ty);
20) Adam Mic­kie­wicz, Dzia­dy część IV;
21) Eli­za Orzesz­ko­wa, Nad Nie­mnem;
22) Maria Konop­nic­ka, wybór wier­szy;
23) Hen­ryk Sien­kie­wicz, Listy z podró­ży do Ame­ry­ki (frag­men­ty);
24) Ste­fan Żerom­ski, Echa leśne, Ludzie bez­dom­ni;
25) Zofia Nał­kow­ska, Gra­ni­ca;
26) Tade­usz Peiper, wybór wier­szy;
27) Joseph Con­rad, Lord Jim;
28) Anna Kamień­ska, Anna Świrsz­czyń­ska, Julia Har­twig, Sta­ni­sław Gro­cho­wiak, Ryszard Kry­nic­ki, Edward Sta­chu­ra, Adam Zaga­jew­ski, wybór wier­szy;
29) Kazi­mierz Moczar­ski, Roz­mo­wy z katem (frag­men­ty);
30) Zofia Nał­kow­ska, Przy torze kole­jo­wym (z tomu Meda­lio­ny);
31) Witold Pilec­ki, Raport Witol­da;
32) Wie­sław Kie­lar, Anus mun­di;
33) Jan Józef Szcze­pań­ski, Świę­ty;
34) Zofia Kos­sak-Szczuc­ka, Pożo­ga. Wspo­mnie­nia z Woły­nia 1917–1919;
35) Tade­usz Róże­wicz, Kar­to­te­ka;
36) Józef Czap­ski, Na nie­ludz­kiej zie­mi (frag­men­ty);
37) Leopold Tyr­mand, Dzien­nik 1954 (frag­men­ty);
38) Jaro­sław Iwasz­kie­wicz, wybra­ne opo­wia­da­nie;
39) Sta­ni­sław Lem, Wizja lokal­na;
40) John Ronald Reu­el Tol­kien, Wład­ca pier­ście­ni. Dru­ży­na pier­ście­nia;
41) Samu­el Bec­kett, Cze­ka­jąc na Godo­ta;
42) Frie­drich Dür­ren­matt, Wizy­ta star­szej pani;
43) Eugène Ione­sco, Lekcja

Lek­tu­ry uzu­peł­nia­ją­ce
Zakres roz­sze­rzo­ny

1) Erazm z Rot­ter­da­mu, Pochwa­ła głu­po­ty (frag­men­ty);
2) Tomasz Morus, Uto­pia (frag­men­ty);
3) Pedro Cal­de­ron de la Bar­ca, Życie snem;
4) Wol­ter, Kan­dyd, czy­li opty­mizm (frag­men­ty);
5) Jean-Jacqu­es Rous­se­au, Nowa Helo­iza (frag­men­ty);
6) wybra­ne utwo­ry epic­kie okre­su roman­ty­zmu: Józef Igna­cy Kra­szew­ski, Sta­ra baśń, Vic­tor Hugo, Nędz­ni­cy, Edgar Allan Poe, wybra­ne opo­wia­da­nie; Hen­ryk Rze­wu­ski, Pamiąt­ki Sopli­cy (frag­men­ty);
7) Wła­dy­sław Sta­ni­sław Rey­mont, Chło­pi (tom II – Zima);
8) Aldo­us Hux­ley, Nowy wspa­nia­ły świat;
9) Gabrie­la Zapol­ska, Moral­ność pani Dul­skiej;
10) Gustaw Her­ling-Gru­dziń­ski, Wie­ża;
11) Flo­rian Czar­ny­sze­wicz, Nad­be­re­zyń­cy;
12) Bohu­mil Hra­bal, wybra­ne opo­wia­da­nia;
13) Wie­sław Myśliw­ski, Wid­no­krąg;
14) Julian Stryj­kow­ski, Auste­ria;
15) Umber­to Eco, Imię róży;
16) Zofia Kos­sak-Szczuc­ka, Bło­go­sła­wio­na wina;
17) Fer­dy­nand Anto­ni Ossen­dow­ski, Moc­ni ludzie, Ludzie, zwie­rzę­ta, bogo­wie;
18) Kry­sty­na Lubie­niec­ka-Bara­niak, Gdy brat sta­je się katem;
19) wybra­ne wier­sze poetów pol­skich i obcych;
20) wybra­na powieść pol­ska i obca z XX lub XXI wie­ku;
21) wybra­ny dra­mat pol­ski i obcy z XX lub XXI wie­ku;
22) Jan Paweł II, Prze­kro­czyć próg nadziei (frag­men­ty), Tryp­tyk rzym­ski, Pamięć i toż­sa­mość (frag­men­ty), Fides et ratio (frag­men­ty);
23) Karol Woj­ty­ła, Przed skle­pem jubi­le­ra;
24) Ste­fan Wyszyń­ski, Zapi­ski wię­zien­ne;
25) Paweł Zuch­nie­wicz, Ojciec wol­nych ludzi. Opo­wieść o Pry­ma­sie Wyszyńskim

Zale­ca­ne dzie­ła teatral­ne i filmowe

1) Ama­de­usz, reż. Miloš For­man;
2) Deka­log, reż. Krzysz­tof Kie­ślow­ski – wybra­ne fil­my z cyklu;
3) Dzia­dy, reż. Kon­rad Swi­nar­ski;
4) Elek­tra, reż. Piotr Cho­ło­dziń­ski;
5) Emi­gran­ci, reż. Kazi­mierz Kutz;
6) Kar­to­te­ka, reż. Krzysz­tof Kie­ślow­ski;
7) Kor­dian, reż. Jerzy Englert;
8) Lawa. Opo­wieść o „Dzia­dach” Ada­ma Mic­kie­wi­cza, reż. Tade­usz Kon­wic­ki;
9) Moral­ność pani Dul­skiej, reż. Tomasz Zyga­dło;
10) Nad Nie­mnem, reż. Zbi­gniew Kuź­miń­ski;
11) Noc listo­pa­do­wa, reż. Andrzej Waj­da;
12) Noce i dnie, reż. Jerzy Ant­czak;
13) Rewi­zor, reż. Jerzy Gru­za;
14) Ręko­pis zna­le­zio­ny w Sara­gos­sie, reż. Woj­ciech Jerzy Has;
15) Iwo­na, księż­nicz­ka Bur­gun­da, reż. Zyg­munt Hüb­ner;
16) Sana­to­rium pod Klep­sy­drą, reż. Woj­ciech Jerzy Has;
17) Ślu­by panień­skie, reż. Andrzej Łapic­ki;
18) Wizy­ta star­szej pani, reż. Jerzy Gru­za;
19) Zie­mia obie­ca­na, reż. Andrzej Waj­da;
20) Prze­rwa­nie dzia­łań wojen­nych, reż. Juliusz Machulski.

Tek­sty pole­ca­ne do samokształcenia

1) Słow­nik 100 tysię­cy potrzeb­nych słów, red. Jerzy Bral­czyk;
2) Jan Bia­ło­stoc­ki, Sztu­ka cen­niej­sza niż zło­to. Opo­wieść o sztu­ce euro­pej­skiej naszej ery;
3) Jan Błoń­ski, Język wła­ści­wie uży­ty. Szki­ce o poezji pol­skiej dru­giej poło­wy XX wie­ku;
4) Gra­ży­na Bor­kow­ska, Pozy­ty­wi­ści i inni;
5) Czło­wiek Gre­cji, red. Jean-Pier­re Ver­nant;
6) Czło­wiek rene­san­su, red. Euge­nio Garin;
7) Wło­dzi­mierz Dłu­bacz, O kul­tu­rę filo­zo­fii;
8) Umber­to Eco, Sztu­ka i pięk­no w śre­dnio­wie­czu;
9) Karol Estre­icher, Histo­ria sztu­ki w zary­sie;
10) For­my i nor­my, czy­li popraw­na pol­sz­czy­zna w prak­ty­ce, red. Kata­rzy­na Kło­siń­ska;
11) Keith Houston, Książ­ka. Naj­po­tęż­niej­szy przed­miot naszych cza­sów zba­da­ny od deski do deski;
12) Johan Huizin­ga, Jesień śre­dnio­wie­cza;
13) Jacqu­es Le Goff, Czło­wiek śre­dnio­wie­cza;
14) Cze­sław Jaro­szyń­ski i Piotr Jaro­szyń­ski, Kul­tu­ra sło­wa. Pod­sta­wy reto­ry­ki kla­sycz­nej;
15) Piotr Jaro­szyń­ski, Czło­wiek i nauka. Stu­dium z filo­zo­fii kul­tu­ry;
16) Karl Jaspers, Idea uni­wer­sy­te­tu;
17) Wła­dy­sław Kopa­liń­ski, Słow­nik mitów i tra­dy­cji kul­tu­ry;
18) Tere­sa Kowa­lik, Prze­my­sław Sło­wiń­ski, Kró­lew­ski dar. Co Pol­ska i Pola­cy dali świa­tu;
19) Jacek Kowal­ski, Nie­zbęd­nik Sar­ma­ty;
20) Jakub Z. Lichań­ski, Reto­ry­ka. Histo­ria – Teo­ria – Prak­ty­ka, t. I i II;
21) Tade­usz Lubel­ski, Histo­ria kina pol­skie­go. Twór­cy, fil­my, kon­tek­sty;
22) Jan Mio­dek, Słow­nik ojczy­zny pol­sz­czy­zny;
23) Anna Nasi­łow­ska, Lite­ra­tu­ra okre­su przej­ścio­we­go 1975–1996;
24) O pol­ską kul­tu­rę huma­ni­stycz­ną. Z Mie­czy­sła­wem Alber­tem Krąp­cem OP roz­ma­wia Piotr Sta­ni­sław Mazur;
25) Maria Ossow­ska, Ethos rycer­ski i jego odmia­ny;
26) Popu­lar­na ency­klo­pe­dia mass mediów, pod red. J. Skrzyp­cza­ka;
27) Prak­tycz­na sty­li­sty­ka nie tyl­ko dla polo­ni­stów, red. Edy­ta Bań­kow­ska i Agniesz­ka Miko­łaj­czuk;
28) Ryszard Przy­byl­ski, Kla­sy­cyzm, czy­li praw­dzi­wy koniec Kró­le­stwa Pol­skie­go;
29) Zbi­gniew Raszew­ski, Krót­ka histo­ria teatru pol­skie­go;
30) Tere­sa Sku­ba­lan­ka, Histo­rycz­na sty­li­sty­ka języ­ka pol­skie­go. Prze­kro­je;
31) Sta­ni­sław Sta­bry­ła, Sta­ro­żyt­na Gre­cja;
32) Anna Świ­der­ków­na, Hel­le­ni­ka. Wize­ru­nek epo­ki od Alek­san­dra do Augu­sta; Roz­mo­wy o Biblii;
33) Wiel­ka ency­klo­pe­dia Pol­ski, t. 1. i 2.;
34) Wła­dy­sław Tatar­kie­wicz, Histo­ria filo­zo­fii; Dzie­je sze­ściu pojęć; Dro­ga przez este­ty­kę;
35) Mie­czy­sław Toma­szew­ski, Muzy­ka w dia­lo­gu ze sło­wem. Pró­by, szki­ce, inter­pre­ta­cje;
36) Lidia Win­ni­czuk, Ludzie, zwy­cza­je, oby­cza­je sta­ro­żyt­nej Gre­cji i Rzymu

Opra­co­wa­nie: Anna Tess Gołę­biow­ska
Źró­dło: Cen­tral­na Komi­sja Egzaminacyjna