Pierwszy taki proces – pisarki i pisarze pozywają bota! Czy ChatGPT łamie prawa autorskie?

Przy­naj­mniej pię­cio­ro osób zaj­mu­ją­cych się lite­ra­tu­rą uwa­ża, że fir­ma Open AI, któ­ra stwo­rzy­ła ChatGPT, bez­praw­nie uży­ła ich ksią­żek, by tre­no­wać swo­ją sztucz­ną inte­li­gen­cję. Spra­wa tra­fi­ła do sądu.

Jako pierw­si pozew zło­ży­li Mona Awad i Paul Trem­blay. Jak infor­mu­je „The Guar­dian”, obo­je są prze­ko­na­ni, że mimo że ich książ­ki są chro­nio­ne pra­wa­mi autor­ski­mi, zosta­ły „wchło­nię­te” przez ChatGPT oraz „uży­te do tre­no­wa­nia” go, ponie­waż sztucz­na inte­li­gen­cja była w sta­nie wyge­ne­ro­wać „bar­dzo dokład­ne stresz­cze­nia” ich utwo­rów. Z tego powo­du zło­ży­li pozew zbio­ro­wy do sądu fede­ral­ne­go w San Fran­ci­sco. Póź­niej do pozwu dołą­czy­li Sarah Silver­man, Chri­sto­pher Gol­den i Richard Kadrey.

– ChatGPT to sztucz­na inte­li­gen­cja opar­ta na języ­ku natu­ral­nym, któ­ra gene­ru­je tekst wyso­kiej jako­ści na pod­sta­wie wcze­śniej wpro­wa­dzo­nych danych. Korzy­sta z tech­no­lo­gii GPT (Gene­ra­ti­ve Pre­tra­ined Trans­for­mer), któ­ra pozwa­la mu na gene­ro­wa­nie zro­zu­mia­łych i spój­nych odpo­wie­dzi na pyta­nia lub komen­ta­rze użyt­kow­ni­ków. (…) ChatGPT może two­rzyć dłu­gie, sen­sow­ne i spój­ne odpo­wie­dzi na róż­ne typy zapy­tań – infor­mu­je Szko­ła IT Coders Lab.  – Jed­nym z klu­czo­wych aspek­tów ChatGPT jest to, że nie posia­da on „wła­snej” wie­dzy lub opi­nii – wszyst­kie infor­ma­cje, któ­re gene­ru­je, pocho­dzą z danych, na któ­rych został przeszkolony.

W teo­rii dane, na któ­rych szko­lo­ny jest ChatGPT, są dostęp­ne publicz­nie w inter­ne­cie, ale Mona Awad i Paul Trem­blay są prze­ko­na­ni, że w prak­ty­ce fir­ma Ope­nAI posłu­ży­ła się książ­ka­mi m.in. ich autor­stwa. Stresz­cze­nia tek­stów wyge­ne­ro­wa­ne przez sztucz­ną inte­li­gen­cję sta­no­wią załącz­ni­ki do pozwu.

Twór­ców i twór­czy­nie repre­zen­tu­ją Joseph Save­ri i Mat­thew But­te­rick. „Od cza­su wyda­nia sys­te­mu ChatGPT fir­my Ope­nAI w mar­cu 2023 r. pisa­rze oraz wydaw­cy są zanie­po­ko­je­ni jego nie­sa­mo­wi­tą zdol­no­ścią do gene­ro­wa­nia tek­stu podob­ne­go do tego, któ­ry moż­na zna­leźć w mate­ria­łach tek­sto­wych chro­nio­nych pra­wem autor­skim, w tym w tysią­cach ksią­żek” – napi­sa­li w pozwie. Zazna­czy­li też że książ­ki są ide­al­ne do ucze­nia dużych mode­li języ­ko­wych, ponie­waż zawie­ra­ją zazwy­czaj „wyso­kiej jako­ści, dobrze zre­da­go­wa­ną, dłu­gą pro­zę”, w dodat­ku książ­ki „to zło­ty stan­dard prze­cho­wy­wa­nia pomy­słów dla nasze­go gatunku”.

Według praw­ni­ków Ope­nAI czer­pie zyski ze skra­dzio­nych tek­stów i pomy­słów, więc doma­ga­ją się od fir­my odszko­do­wa­nia w imie­niu wszyst­kich osób autor­skich, któ­rych pra­ce zosta­ły wyko­rzy­sta­ne do tre­no­wa­nia sztucz­nej inte­li­gen­cji. Joseph Save­ri i Mat­thew But­te­rick pod­kre­śla­ją, że fir­my takie jak Ope­nAI zacho­wu­ją się, jak­by nie obo­wią­zy­wa­ło ich prze­strze­ga­nie praw autorskich.

źró­dło unsplash

Na pod­sta­wie doku­men­tów opu­bli­ko­wa­nych wraz z pierw­szy­mi wer­sja­mi cha­tu praw­ni­cy usta­li­li, że Ope­nAI do szko­le­nia sztucz­nej inte­li­gen­cji wyko­rzy­sta­ło kor­pus skła­da­ją­cy się z 294 tysię­cy ksią­żek, a uzy­ska­nie tak ogrom­ne­go zbio­ru nie było­by moż­li­we bez korzy­sta­nia z pirac­kich ksią­żek i sys­te­mów takich jak torrenty.

Jak jed­nak zazna­cza Andres Guada­muz, spe­cja­li­sta zaj­mu­ją­cy się pra­wa­mi autor­ski­mi zwią­za­ny z Uni­wer­sy­te­tem Sus­sex, powo­dzi będą mie­li pro­blem z udo­wod­nie­niem, że ChatGPT był szko­lo­ny na ory­gi­na­łach powie­ści, a nie na np. dys­ku­sjach w inter­ne­cie. Pod­kre­śla on, że to pierw­szy taki pozew, a jego rolą będzie zba­da­nie gra­nic legal­no­ści w dzia­łal­no­ści sztucz­nej inteligencji.

„The Inde­pen­dent” popro­sił Ope­nAI o komen­tarz, ale nie otrzy­mał odpowiedzi.

Potrze­ba ure­gu­lo­wa­nia pra­wa zwią­za­na z dzia­łal­no­ścią sztucz­nej inte­li­gen­cji jest coraz gło­śniej dys­ku­to­wa­na. 14 czerw­ca odby­ło się gło­so­wa­nie Par­la­men­tu Euro­pej­skie­go nad prze­pi­sa­mi regu­lu­ją­cy­mi korzy­sta­nie z AI, w szcze­gól­no­ści gene­ra­tyw­nej AI, do któ­rej zali­cza się ChatGPT. Par­la­ment Euro­pej­ski okre­ślił, jakie warun­ki będą musie­li speł­nić twór­cy sztucz­nej inte­li­gen­cji w zależ­no­ści od ryzy­ka z nim zwią­za­ne­go. AI gene­ra­tyw­na zosta­ła okre­ślo­na jako gru­pa wyso­kie­go ryzyka.

Kim są pisar­ki i pisa­rze pozy­wa­ją­cy fir­mę Ope­nAI w ramach pozwu zbiorowego?

Mona Awad to kana­dyj­ska autor­ka, któ­ra zade­biu­to­wa­ła w 2016 roku powie­ścią „13 Ways of Looking at a Fat Girl” (13 spo­so­bów patrze­nia na gru­bą dziew­czy­nę), za któ­rą otrzy­ma­ła Ama­zon Cana­da First Novel Award oraz nomi­na­cję do Sco­tia­bank Gil­ler. To zbiór opo­wia­dań poświę­co­ny temu, jak przez całe swo­je życie kobie­ty zma­ga­ją się z obra­zem wła­snych ciał. W 2019 roku pisar­ka wyda­ła książ­kę „Bun­ny” (Kró­li­czek), a w 2021 – „All’s Well” (Wszyst­ko dobrze). Mar­ga­ret Atwo­od nazwa­ła ją swo­ją lite­rac­ką spad­ko­bier­czy­nią. Od 2020 roku Mona Awad pra­cu­je jako adiunkt­ka na Syra­cu­se University.

Paul Trem­blay to ame­ry­kań­ski autor spe­cja­li­zu­ją­cy się w hor­ro­rze, dark fan­ta­sy oraz scien­ce fic­tion. Wie­lo­krot­nie otrzy­mał Bram Sto­ker Awards, zdo­był Locus Award for Best Hor­ror Novel, jest też człon­kiem jury Shir­ley Jack­son Awards. Jego naj­waż­niej­sze książ­ki to „A Head Full of Gho­sts” (Gło­wa peł­na duchów) z 2015 roku oraz „The Cabin at the End of the World” (Cha­ta na koń­cu świa­ta) z 2018 roku – obie powie­ści są dostęp­ne w języ­ku pol­skim. Pra­wa do ekra­ni­za­cji „Cha­ty…” zosta­ły sprze­da­ne jesz­cze przed jej pre­mie­rą; na począt­ku 2023 roku mia­ła miej­sce pre­mie­ra fil­mu „Knock at the Cabin” (Puka­nie do cha­ty) w reży­se­rii M. Nigh­ta Shyamalana.

Sarah Silver­man to ame­ry­kań­ska saty­rycz­ka i stand-uper­ka pocho­dze­nia żydow­skie­go, któ­ra w swo­ich wystą­pie­niach poru­sza spo­łecz­ne tabu takie jak rasizm, sek­sizm czy reli­gia. Gościn­nie poja­wi­ła się w kil­ku­dzie­się­ciu fil­mach i seria­lach, czę­sto gra­jąc samą sie­bie. W 2010 roku wyda­ła auto­bio­gra­fię zaty­tu­ło­wa­ną „The Bedwet­ter: Sto­ries of Coura­ge, Redemp­tion, and Pee” (Mocze­nie noc­ne: Histo­rie o odwa­dze, odku­pie­niu i sika­niu), któ­rą następ­nie zaadap­to­wa­ła na off-broad­way­owy musical.

Chri­sto­pher Gol­den to ame­ry­kań­ski autor spe­cja­li­zu­ją­cy się w hor­ro­rze, fan­ta­sy i thril­le­rze, pisze powie­ści dla doro­słych oraz nasto­lat­ków, a tak­że sce­na­riu­sze komik­sów. Po pol­sku uka­za­ły się m.in. jego powieść „Łow­cy mitów”, pierw­szy tom cyklu „Zasło­na”, czte­ry tomy cyklu „Zagi­nio­ny Pogrom­ca” zwią­za­ne­go z seria­lem „Buf­fy, postrach wam­pi­rów” czy „Zagi­nio­na armia”, czy­li kry­mi­nał poświę­co­ny Hel­l­boy­owi. Za serię mło­dzie­żo­wych thril­le­rów „Body of Evi­den­ce” (Mate­riał dowo­do­wy) został nagro­dzo­ny przez Ame­ry­kań­skie Towa­rzy­stwo Biblioteczne.

Richard Kadrey to ame­ry­kań­ski pisarz i foto­graf, autor 19 powie­ści, z któ­rych 15 oka­za­ło się best­sel­le­ra­mi New York Time­sa. Naj­bar­dziej zna­ny jest z serii o Sand­ma­nie Sli­mie. Głów­ny boha­ter cyklu ucie­ka z pie­kła, by zemścić się na ludziach, któ­rzy zabi­li jego kochan­kę. Mając na swo­im kon­cie 11 lat doświad­cze­nia gla­dia­tor­skiej wal­ki z demo­na­mi, roz­po­czy­na polo­wa­nie w nawie­dza­nym przez wam­pi­ry Los Ange­les. Pra­wa do adap­ta­cji serii zosta­ły sprzedane.

Anna Tess Gołębiowska