Bibliotece Narodowej przekazany został pakiet cennych listów

Na zagra­nicz­nych aukcjach od cza­su do cza­su moż­na spo­tkać się z przed­mio­ta­mi uzna­wa­ny­mi za dzie­dzic­two kul­tu­ro­we Pol­ski. Te tra­fia­ją naj­czę­ściej w ręce kolej­nych pry­wat­nych kolek­cjo­ne­rów, zda­rza się jed­nak też tak, że są po wyku­pie­niu prze­ka­zy­wa­ne kra­jo­wym insty­tu­cjom. W taki wła­śnie spo­sób do Biblio­te­ki Naro­do­wej we wrze­śniu i w paź­dzier­ni­ku tra­fi­ło kil­ka listów i doku­men­tów o nie­ma­łej war­to­ści historycznej.

Szczo­drym gestem wyka­za­ła się Kry­sty­na Piór­kow­ska, miesz­ka­ją­ca w Nowym Jor­ku badacz­ka pro­ble­ma­ty­ki katyń­skiej, któ­rej uda­ło się na dwóch aukcjach wyku­pić sze­reg doku­men­tów, bez­cen­nych z punk­tu widze­nia histo­ry­ków. Nie­ma­łą rolę ode­gra­ła rów­nież Fun­da­cja Kościusz­kow­ska, któ­ra od daw­na anga­żu­je się w akcję pozy­ski­wa­nia i prze­ka­zy­wa­nia odzy­ska­nych doku­men­tów oraz dzieł sztu­ki do odpo­wied­nich insty­tu­cji publicz­nych w Polsce.

Oprócz tego, że jestem pre­ze­sem Fun­da­cji Kościusz­kow­skiej, zasia­dam w Radzie Nauko­wej Biblio­te­ki Naro­do­wej. Jakiś czas temu na aukcji domu aukcyj­ne­go Jack­son w sta­nie Iowa poja­wi­ła się kolek­cja kil­ku­na­stu doku­men­tów, w tym list pod­pi­sa­ny przez Tade­usza Kościusz­kę. Wzbu­dzi­ły one nasze zain­te­re­so­wa­nie. W tym samym cza­sie o aukcji dowie­dzia­ła się pani Kry­sty­na i tak posta­no­wi­li­śmy dzia­łać wspól­nie w tej spra­wie i spró­bo­wać nabyć te doku­men­ty, wspo­mi­na Marek Sku­li­mow­ski, pre­zes Fun­da­cji Kościuszkowskiej.

Co praw­da listu Tade­usza Kościusz­ki nie uda­ło się kupić, ale na tej samej aukcji Kry­sty­na Piór­kow­ska ze wspar­ciem fun­da­cji pozy­ska­ła kil­ka innych cen­nych doku­men­tów. Do Biblio­te­ki Naro­do­wej prze­ka­za­ne zostały:

• przy­wi­lej kró­la Augu­sta II dany Leonar­do­wi Szwy­kow­skie­mu sta­ro­ście oni­skie­mu, War­sza­wa 3 III 1720,
• list przed­sej­mi­ko­wy kró­la Augu­sta II do Łuka­sza [Anto­nie­go] Alek­san­dro­wi­cza cho­rą­że­go powia­tu lidz­kie­go, War­sza­wa 23 VII 1722,
• przy­wi­lej kró­la Augu­sta II dla Adal­ber­ta Sta­ni­sła­wa Chro­ściń­skie­go, sekre­ta­rza kró­lew­skie­go, Kra­ków 4 X 1697,
• kon­sens kró­la Augu­sta II dany Hre­ho­re­mu [Józe­fo­wi] Koto­wi­czo­wi cho­rą­że­mu gro­dzień­skie­mu na cesję nada­nych mu przez wcze­śniej­szych kró­lów pol­skich dóbr Ostró­wek i Słoj­ka w leśnic­twie sokól­skim, bmd.,
• przy­wi­lej kró­la Augu­sta II dla Hre­ho­re­go Józe­fa Koto­wi­cza cho­rą­że­go gro­dzień­skie­go na wieś Ostrów­kę w leśnic­twie sokól­skim po śmier­ci Jana Koto­wi­cza pod­sta­ro­ście­go gro­dzień­skie­go, bmd.,
• list Fry­de­ry­ka Augu­sta księ­cia war­szaw­skie­go w spra­wie zwol­nie­nia ze służ­by puł­kow­ni­ka 7 regi­men­tu pie­cho­ty Skó­rzew­skie­go i zastą­pie­nia go na dowódz­twie puł­kow­ni­kiem Zie­liń­skim, 27 V 1808, zamiesz­czo­ne­go na kar­cie zawie­ra­ją­cej list w języ­ku fran­cu­skim kró­la Augu­sta III do mar­szał­ka wiel­kie­go koron­ne­go Fran­cisz­ka Bie­liń­skie­go, Lipsk 29 X 1743.

Dru­ga aukcja rów­nież przy­nio­sła parę cie­ka­wych eks­po­na­tów epi­sto­lo­gra­ficz­nych. Zno­wuż za spra­wą Kry­sty­ny Piór­kow­skiej i Fun­da­cji Kościusz­kow­skiej Biblio­te­ka Naro­do­wa może pochwa­lić się posia­da­niem w swo­ich zbio­rach nastę­pu­ją­cych dokumentów:

• list księ­cia Józe­fa Ponia­tow­skie­go do fran­cu­skie­go mini­stra woj­ny (Hen­ri Jacqu­es Guil­lau­me Clar­ke), Paryż 7 VII 1811, w spra­wie ofi­ce­ra Hus­sa­rzew­skie­go słu­żą­ce­go w Hisz­pa­nii w Legii Nadwiślańskiej
• list księ­cia Ada­ma Czar­to­ry­skie­go do Tho­ma­sa Brog­de­na bur­mi­strza mia­sta Lin­coln w Anglii, Paryż 15 VI 1855
• list Her­ber­ta Hoove­ra do Igna­ce­go Jana Pade­rew­skie­go, Paryż 15 IV 1919
• list Marii Skło­dow­skiej-Curie do Jana Mosz­czeń­skie­go, Paryż 24 X 1921.

Trud­no prze­ce­nić war­tość tych doku­men­tów, a szcze­gól­nie dwóch ostat­nich listów. Ten autor­stwa Her­ber­ta Hoove­ra wpi­su­je się ide­al­nie w dzie­je peł­nych napię­cia sta­rań dyplo­ma­cji pol­skiej o zdo­by­cie jak naj­sil­niej­szej pozy­cji w cza­sie pary­skich nego­cja­cji poko­jo­wych, w tym i o przy­szły kształt Pol­ski. Sło­wa Hoove­ra uka­zu­ją jed­ną z kolej­nych trud­no­ści, z któ­rą dele­ga­cja pol­ska w Pary­żu i rząd pol­ski w kra­ju musia­ły się zmie­rzyć. O liście tym pisa­ła ostat­nio „Rzecz­po­spo­li­ta”. Nato­miast Maria Skło­dow­ska-Curie odno­si się do swo­ich zamia­rów utwo­rze­nia w War­sza­wie Insty­tu­tu Rado­we­go, czy­ta­my na stro­nie Biblio­te­ki Narodowej.

Przy­go­to­wał Oskar Grzelak

źró­dło: biblio­te­ka narodowa