Dwie kobiety oskarżyły Neila Gaimana o gwałt. Mężczyzna zaprzecza tym zarzutom. Sprawę bada nowozelandzka policja.
UWAGA: Poniższy tekst koncentruje się na tematyce przemocy seksualnej, która może być bolesna dla części osób czytających.
Brytyjski serwis informacyjny Tortoise opublikował 3 lipca czteroczęściowy podcast zatytułowany „Master: the allegations against Neil Gaiman” (Mistrz: zarzuty przeciwko Neilowi Gaimanowi). To reportaż o dwóch kobietach, które opowiedziały o swoich relacjach z pisarzem. Autorem reportażu jest Paul Caruana Galizia; przygotował go we współpracy z Rachel Johnson, autorką podcastu „Difficult Women” (Trudne kobiety). Producentką reportażu została Katie Gunning.
Do pierwszej sytuacji doszło w lutym 2022 roku w Nowej Zelandii. Scarlett pracowała jako niania dla Amandy Palmer, formalnie wciąż żony Neila Gaimana, która jednak prowadziła oddzielny dom. Syn Palmer i Gaimana miał wtedy 6 lat; małżeństwo oficjalnie poinformowało o rozwodzie w listopadzie 2022 roku, czyli około pół roku później. Gdy Palmer zaoferowała, żeby Scarlett pracowała jako niania też dla Gaimana, ta zgodziła się. Gdy jednak przyjechała do jego rezydencji po raz pierwszy, okazało się… że nie było w nim dziecka, które przebywało na placu zabaw. Scarlett twierdzi, że doszło wtedy do napaści seksualnej, a w czasie dalszej znajomości – brutalnego i poniżającego seksu sprawiającego jej ogromny ból, który doprowadził ją do utraty przytomności. Kobieta opowiedziała w rozmowie z Tortoise, że kiedy prosiła Gaimana o to, żeby przestał, ten roześmiał jej się w twarz oraz postanowił ją ukarać, wykorzystując do tego pasek od spodni. Miał też oczekiwać, by Scarlet zwracała się do niego „Master”, czyli „Mistrzu, Panie”.
Od pierwszego dnia znajomości z Gaimanem Scarlett była pogubiona – z jednej strony czuła, że coś jest nie tak, z drugiej podkreślała, że jego nonszalancja była tak uderzająca, że zastanawiała się, czy to, co się dzieje, nie jest czymś zwyczajnym. Wyszukiwała hasła „Neil Gaiman napaść seksualna” czy „Neil Gaiman metoo” i nie znajdowała żadnych wzmianek, co utrzymywało ją w przekonaniu, że może przesadza i pisarz nie zrobił nic złego.
Redakcja Tortoise podkreśliła, że wiadomości wysyłane przez Scarlett do przyjaciół w 2022 roku potwierdzają jej wersję historii.
Neil Gaiman oświadczył, że w czasie pierwszego spotkania doszło wyłącznie do przytulania oraz pocałunków za obopólną zgodą, a następnie utrzymywał ze Scarlett relacje seksualne przez trzy tygodnie. Twierdzi, że do penetracyjnego seksu w ogóle nie doszło, a on wyłącznie pieścił ją palcami.
W październiku 2022 roku Scarlett zgłosiła sprawę na policję. Funkcjonariusze informują, że sprawa jest w toku. Neil Gaiman twierdzi, że zaoferował policji pomoc w wyjaśnieniu sytuacji, ale ta została odrzucona. Uważa też, że u Scarlett wskutek choroby pojawiły się fałszywe wspomnienia. Tortoise zapewnia, że nic w dokumentacji medycznej kobiety nie potwierdza takiej diagnozy.
Tym, co często umyka w komentarzach na ten temat, jest relacja władzy. Scarlett jest o cztery dekady młodsza od Gaimana. On jest znanym na całym świecie, popularnym pisarzem. Był też pracodawcą młodej kobiety. To oznacza, że nie znajdowali się w partnerskich relacjach – w sytuacji, kiedy przełożony składa seksualną propozycję podwładnej, ta może obawiać się, że straci pracę. Także sytuacja, w której to podwładna składa propozycję seksualną, jest kłopotliwa, ponieważ problem pojawia się w momencie chęci zerwania relacji. Z tego powodu coraz więcej korporacji wprowadza „Relationships at work policy” (politykę związków w pracy), w których np. istnieje zakaz związków, w których jedna ze stron pełni funkcję zwierzchniczą wobec drugiej. W przypadku zaistnienia związku w takiej firmie, konieczne jest zgłoszenie go i w efekcie np. przeniesienie jednej z osób na inne stanowisko, by zniknęła relacja władzy. W przypadku zatajenia takiej relacji – osoba na wyższym stanowisku może stracić pracę dyscyplinarnie.
Druga z kobiet, przedstawiona tylko jako K., miała 18 lat, gdy poznała Neila Gaimana w czasie spotkania autorskiego. Gdy miała 20 lat, a pisarzmężczyzna 45, rozpoczął się ich związek – w 2005 roku. K. relacjonowała, że Gaiman oczekiwał od niej bolesnego, brutalnego seksu, którego nie chciała i nie lubiła, a podczas jednego ze spotkań wymusił stosunek, mimo że cierpiała na bolesną infekcję i prosiła, żeby tego nie robił.
Neil Gaiman oświadczył, że K. jest rozżalona, ponieważ ich związek się zakończył. Kobieta nie zgłosiła na policję napaści seksualnej.
Sytuacja okazała się tym większym szokiem, że Neil Gaiman był od lat znany z równościowych, feministycznych poglądów. Nawet jeśli okaże się niewinny gwałtów, to przyznał się do dwóch relacji, w którychej miał wyraźną przewagę sił nad młodszymi partnerkami, z których jedna była jego pracownicą. Amanda Palmer, była żona pisarza, w żaden sposób nie skomentowała oskarżeń; publikowała od tego czasu materiały w social mediach, ale wyłącznie niezwiązane ze sprawą. Mary McGrath, pierwsza żona Neila Gaimana, nie jest osobą publiczną, więc nie ma oficjalnych kanałów, na których mogłaby się odnieść do zarzutów wobec byłego męża.
Osoby tworzące reportaż położyły duży nacisk na walor edukacyjny, m.in. przypominając, że wbrew stereotypom, przeciętny gwałciciel nie jest obcym mężczyzną spotkanym w nocy w ponurej okolicy. Sprawcami przemocy seksualnej najczęściej są osoby znane ofierze: partnerzy, byli partnerzy, przyjaciele lub koledzy z pracy. Te sprawy są też najtrudniejsze do wyjaśnienia, bo na ofierze spoczywa udowodnienie, że nie wyraziła zgody na tę konkretną aktywność seksualną.
Paul Caruana Galizia i Rachel Johnson podkreślili, że Scarlett nie była typową ofiarą, ponieważ większość osób, które spotkały się z napaścią na tle seksualnym, nie zgłaszają tego w żaden sposób, a ona od razu udała się na policję, ale typowe jest to, że system ją zawiódł. Wyjaśniali też, że wiele mitów o przemocy seksualnej jest związanych z wyobrażeniem typowej ofiary – a jeśli ta nadal utrzymuje kontakty ze sprawcą, zostaje to wzięte za dowód jego niewinności. Tymczasem psychologia nie działa w tak prosty sposób; zdarza się, że ofiara następnego dnia po gwałcie udaje się do sklepu po bułki i robi gwałcicielowi kanapki.
Dziennikarz i dziennikarka przyznali, że reportaż był dla nich niezwykle ciężki – zastanawiali się, czy w ogóle możliwe jest ustalenie prawdy w sytuacji, gdy dwie strony podają sprzeczne wersje, a sytuacja nie miała bezpośrednich świadków. Jednocześnie opowieść Scarlett, która zwróciła się o pomoc do Rachel Johnson, była czymś, czego nie mogli po prostu zostawić. Podkreślili, że sytuacja jest o tyle bezprecedensowa, że zwykle o sprawcach krążyły plotki, a ich nadużycia były tajemnicą poliszynela, zaś Neil Gaiman stanowił absolutne zaprzeczenie tego stereotypu: wielokrotnie wspierał kobiety, także w kontekście przemocy seksualnej. A potem dotarli do K., czyli kobiety, którą od Scarlett dzieliły dekady i kontynent, a która także była znacznie młodsza od Gaimana. Było to dla nich przełomem, stwierdzili, że nawet gdyby obie te relacje były konsensualne, należy postawić sobie pytanie o etykę relacji, w której osoba w pozycji władzy krzywdzi drugą, słabszą i zależną od siebie. Postawili sobie pytanie, czy w przypadku gwałtu ofiara miałaby szansę uzyskać pomoc, czy usłyszałaby od władz, że nie może być jednocześnie czyjąś kochanką i ofiarą. A także zwrócili uwagę na to, że sprawa Neila Gaimana, Scarlett i K. rozgrywa się między trzema krajami (Nowa Zelandia, Wielka Brytania oraz Stany Zjednoczone), a w każdym z nich prawo dotyczące przemocy seksualnej jest inne, co sprawia, że szara sfera między konsentem a jego brakiem jest jeszcze trudniejsza do rozwikłania.
Pamiętaj, że jeśli Ciebie lub bliską Ci osobę spotkała przemoc na tle seksualnym, możesz otrzymać pomoc. Molestowanie lub gwałt mogą spotkać każdą osobę, bez względu na wiek czy płeć. Oto przykładowe namiary, gdzie możesz się zwrócić:
• Numer alarmowy:112
• Policja: 997
• Pogotowie: 999
• Koordynator ds. Organizacji Ochrony Zdrowia: 22 443 77 77 (całodobowo)
• Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie „Niebieska Linia”, infolinia: 800 120 002 (całodobowo)
• Fundacja Feminoteka, telefon interwencyjny: 888 88 33 88 (8:00–20:00, od poniedziałku do piątku)
• Fundacja „Pomoc Kobietom i Dzieciom”: 22 616 38 54, 602 778 370, 692 050 380 (całodobowo)
• 10 Grudnia – Stop przemocy wobec kobiet! Internetowa Platforma Antyprzemocowa, telefon zaufania: 698 991 142 (16:00–18:00, od poniedziałku do piątku)
• Fundacja Przeciw Kulturze Gwałtu, darmowa pomoc prawna: 506 467 523
Anna Tess Gołębiowska
Zdjęcie główne: ActuaLitté (Wikimedia Commons), CC BY-SA 2.0
