Pedagog, lekarz, publicysta, pisarz, działacz społeczny, przyjaciel dzieci – Janusz Korczak był postacią ambitną i wszechstronnie uzdolnioną. W czasie swojego życia założył i prowadził kilka domów dziecka, uczestniczył w dwóch wojnach, napisał przeszło 20 książek i ponad 1000 artykułów. Jego metody wychowawcze docenione zostały na całym świecie. Oto kilka najważniejszych faktów z życia Starego Doktora. Dziś 22 lipca przypada 140 rocznica urodzin Korczaka – oto kilka najważniejszych faktów z życia Starego Doktora.
Pochodzenie i identyfikacja
Janusz Korczak pochodził z żydowskiej rodziny Goldszmitów. Urodzony jakoHenryk Goldszmit, swój pseudonim przyjął na początku kariery literackiej. Z powodu bałaganu w dokumentach oraz ojca, który zwlekał ze zgłoszeniem narodzin syna do urzędu, nie jest jasne czy urodził się 22 lipca 1878, czy 1879 roku. Korczak całe życie podkreślał, że jest zarówno Polakiem, jak i Żydem, przez wiele lat jednak poszukiwał swojej duchowej ścieżki. Ostatecznie ojciec zarejestrował go w urzędzie “dla wyznań niechrześcijańskich”. Jak się później okazało, ta decyzja miała niebagatelny wpływ na przyszłość jego syna.
wikipedia.org / domena publiczna
Pseudonim i prawdziwe nazwisko
W 1898 roku Henryk Goldszmit wziął udział w konkursie Ignacego J. Paderewskiego na najlepszą sztukę teatralną. Na konkurs wysłał dwa dramaty – jedną pracę podpisał pseudonimem Janusz, drugą Janasz Korczak (zaczerpnięty z powieści Kraszewskiego pt. “Historia o Janaszu Korczaku i pięknej miecznikównie”). Ostatecznie triumfuje jako ten drugi, za dramat “Którędy?”. W wyniku fuzji dwóch pseudonimów na początku XX wieku kształtuje się jego alternatywne nazwisko, którym zapisze się w historii literatury i pedagogiki.
Korczak na wojnie
W 1905 roku, po ukończeniu pięcioletnich studiów medycznych, Korczak został powołany do wojska. Rosjanie wysłali go na wschód, ostatecznie trafił do Mandżurii, pod samą granicę chińską. Na miejscu pracował w szpitalu polowym, który został zaaranżowany w wagonach kolejowych. Do Warszawy wrócił w 1906 roku. Drugi raz na froncie znalazł w zimie 1920 roku, gdzie służył podczas wojny polsko-bolszewickiej, jednak szybko zaraził się tyfusem. Wrócił wówczas do domu. Opiekowała się nim matka, która zmarła niedługo później po zarażeniu się chorobą od syna. Korczak wrócił na front w sierpniu 1920 roku i służył aż do marca następnego roku. Od poboru w czasie II wojny światowej uratował go podeszły wiek.
Twórczość
Korczak napisał przeszło 20 książek i regularnie publikował felietony, opowiadania i humoreski. Szacuje się, że na łamach 100 czasopism ukazało się ponad 1400 jego tekstów, ponadto kilkaset nigdy nie zostało wydrukowanych. Pisał między innymi dla “Głosu”, “Echa kieleckiego” oraz “Czytelni dla wszystkich”.
Literacko debiutował w 1896 roku humoreską “Węzeł gordyjski”, która została opublikowana w tygodniku “Kolce”. Pięć lat później, w okresie studiów ukazała się jego pierwsza powieść pt. “Dzieci ulicy”. Była to książka oparta na wnikliwej obserwacji i pracy z dziećmi.
W 1923 roku ukazuje się jedna z jego najbardziej znanych książek. “Król Maciuś Pierwszy” czyli opowieść dla dzieci, w której główny bohater, syn króla, przejmuje władzę będąc jeszcze dzieckiem. Mimo, że jest traktowany jak mały chłopiec, postanawia udowodnić wszystkim wokół, że na wiele go stać. Korczak napisał również kontynuację pt. “Król Maciuś na bezludnej wyspie”. Obie książki zostały przetłumaczone na kilkanaście języków. Na ich podstawie powstały bajki, sztuki teatralne oraz gry komputerowe.
Masoneria i teozofia
Korczak oprócz działalności społecznej, publicystycznej, literackiej i lekarskiej znajdował także czas na angażowanie się w działalność loży masońskiej Le Droit Humain. W związku z intensywnymi poszukiwaniami swojej duchowej ścieżki uczęszczał na spotkania teozoficzne. Na nich poznał wielu wybitnych przedstawicieli inteligencji, którzy podobnie jak on doszukiwali się w teozofii spełnienia i drogi do samorealizacji.
Działalność radiowa Starego Doktora
Od 1935 roku Korczak rozpoczął swoją przygodę z radiem. Podczas pracy w Polskim Radiu dokonał kolejnego kamuflażu. Nie chcąc podawać swojego pseudonimu, wygłaszał audycje jako Stary Doktor. Jego tożsamość była ukrywana przede wszystkim ze względu na narastające nastroje antysemickie. W swoich audycjach opowiadał o sprawach dzieci, wypowiadał się w ich imieniu, opisywał ich świat i tłumaczył dziecięce zachowania. Jego program powszechnie uznawany był za arcydzieło narracji radiofonicznej.
Działalność społeczna
Już w czasie studiów medycznych Korczak interesował się sprawami najbiedniejszych i dzieci. Często odwiedzał robotnicze dzielnice Warszawy. Pomagał tam potrzebującym, uczył biedne dzieci, opowiadał im bajki, a w czasie świąt przebierał się za świętego Mikołaja i rozdawał drobne upominki. Swoją wiedzę medyczną i socjologiczną pogłębiał między innymi w Londynie, Berlinie i Paryżu. W związku z chęcią poświęcenia życia pedagogice i pracy z dziećmi zrezygnował z założenia rodziny.
Korczak należał do wielu stowarzyszeń zajmujących się pomocą społeczną – m.in. Towarzystwa “Pomoc dla Sierot”, Warszawskiego Towarzystwa Higienicznego, Towarzystwa Kolonii Letnich, Towarzystwa Badań nad Dzieckiem. 14 czerwca 1911 rozpoczęła się budowa Domu Sierot, który został sfinansowany z pieniędzy żydowskich filantropów. Jego powstanie było zasługą Korczaka, który jako członek zarządu Towarzystwa “Pomoc dla Sierot” długo się o to starał. Budowa skończyła się 7 października 1912 roku i od tamtej pory przez następne 30 lat Korczak związany był z tą placówką. Przez te wszystkie lata pomagała mu Pani Stefa, czyli Stefania Wilczyńska.
Bogate doświadczenie Korczaka zostało wykorzystane przy zakładaniu innych placówek. Korczak był współzałożycielem i współprowadzącym m.in. ośrodka w Pruszkowie, który został otwarty 7 lat po Domu Sierot.
Getto
W czasie II wojny światowej, prowadzony przez niego Główny Dom Schronienia znalazł się w granicach getta warszawskiego. Mimo dramatycznej sytuacji w jakiej znalazły się jego podopieczni, Korczak starał dodawać się im otuchy, nie nastawiał dzieci przeciwko Niemcom, mimo, że jawnie sprzeciwiał się podziałowi na Żydów i nie-Żydów. Mimo, iż Korczak miał możliwość ucieczki z getta, a wielu ludzi gwarantowało mu bezpieczne schronienie poza jego murami, nigdy się na to nie zdecydował.
Śmierć
Podczas akcji likwidacji getta warszawskiego 5 sierpnia 1942 roku, Korczak i wszyscy jego współpracownicy oraz podopieczni, których było przeszło 200, zostali wywiezieni do obozu zagłady w Treblince. Do dziś nie wiadomo (relacji jest kilka) czy Korczak sam zdecydował (i czy w ogóle mógł zdecydować) o tym, czy będzie ze swoimi wychowankami do końca. Wiadomo natomiast, że szedł z nimi jak równy z równym, nie poddał się i nie opuścił ich aż do końca. Mimo, że był schorowany, wyprostowany pomaszerował z nimi na pewną śmierć.
Kuba Krasny
zdjęcie wyróżniające: wikipedia.org / domena publiczna
